61
bakteriyalarni organizmdan chikarishda katnashadi (yukori nafas yullaridagi
xilpillovchi epiteltiyalar).
P. Gumaral va xujayra faktorlari.
Organizmning birinchi ximoya chegarasini engib utgan patogen
bakteriyalar organizmning ikkinchi ximoya chizigiga duchor bulishadi. Bu
faktorlarni kupchilik formasi indutsiabel bulib shillik kavatlarda aktiv
bulmagan xolda uchraydi.
Bu
moddalarni aktivlashuvi, mediaterlar yordamida amalga oshiriladi.
Bu faktorlarning eng asosiysi komplement va polimorf yadroli lekotsitlardir.
Bularni ta’sirini boshka biologik aktiv moddalar tuldiradi. Tukimalarni
ximoya funksiyalarini asosini «yaliglanish» reaksiyasi tashki l etadi.
YAlliglanish reaksiyasi deb organizmning ximoya-adaptiv reaksiyalar
egindisi bulib, organizm tukimalarini jaroxatlanishi okibatida kelib chikadi.
Bu rekatsiya okibatida organizm tulik uzini jaroxatini tiklashi yoki defektli
bulib kolishi mumkin. YAlliglanish utkir surunkali bulishi mumkin. Utkir
yalliglanishda kizarish, shish, ogrik, temperaturani kutarilishi kuzatiladi.
YAlliglanish rekatsiyasida kuplab mediaterlar ishpab chikariladi.
Maxsus bulmagan ximoyalanishda xujayra faktorlari.
Organizmning maxsus bulmagan rezistentligiga-fagotsitlar kiradi.
Fagotsitlar - begona patogen organizmlar
uzlariga biriktirib, yutib va xazim
kilish xususiyatiga ega bulgan xujayralar xisoblanadi. Fagotsit xujayralarini
organizmning ximoyalanishida katnashishini birinchi bulib 1883 yilda
I.I.Mechnikov kashf kilgan. Fagotsit xujayralariga lekopoetik kator
xujayralari (neyperofillar, 'eozinfillar, bazofillar) va makrofagal - manotsitar
xujayra sistemasi (monotsitlar, tukima makrofaglarlari) kiradi. B1finchi
gurux fagotsitlar polimorf yadroli, sitoplazmasida granullasi bor, boshkacha
kilib
aytganda
polimorf
yadroli
leykotsitlar
yoki
granullatsitlar.
Mononuklyar fagotsitlar organizmni ximoyalanishida
tur li kurinishlarda
katnashadi.
Organizmning
patogen
agentlardan
(mikrob,
virus,
sodda
jonivorlardan) ximoya kiladi. Organizmdagi fagotsit xujayralari axlatchi
(musorщik) vazifasini bajargani uchun jaroxatlangan, uldirilgan xujayralarni
va ba’zi neorganik birikmalardan organizmni tozalaydi.
Fagotsit xujayralari, limfotsitlar bilan xujayralararo kooperatsiyalarda
katnashib, maxsus immun javobni kelib chikishida katnashadi.
Fagotsit xujayralari boshka xujayralarni boshkarishda katnashuvchi
muxim bulgan biologik aktiv mediatirlar va aktiv modsalar ishlab chikaradi.
(IL-1, interferon).
Begona xujayralarni uldirish bilan usma xujayralarga karish kurashadi.
Fagotsit xujayralarga kiskacha xarakteristika.
Mononukyar fogotsitlar:
62
Neyperofillar
- suyak kumigida xosil bulib, shakllanib kon okimiga
chikadi. Bu xujayralar kon tomirlarini endotelyasi orkali kon okimida
tukimalarga yalliglanishi uchogiga migratsiya bulish xususiyatiga ega.
Patogen bakteriyani xemotaksis, uni yutishi, parchalashi mumkin. Bu fagotsit
xujayralari tomonidan mikrobotsit xususiyatiga ega bulgan 0
2
ga ta’lukli va
Og ta’lukli bulmagan faktorni sekretsiya kiladi. Konda 42-72% uchraydi.
Eozinofillar-xosil bulipshyi neyperofillarga uxshash. Ta’sir mexanizmi
asosan 02 ga ta’lukli, ta’lukli bulmagan faktorni sekretsiya kiladi. Gelment
va sodda jonivorlarga karshi kurashadi. Konda 5% uchraydi.
Monotsitlar-suyak kumigida • xosil bulib,
shakllanib promonotsit
kurinishida kon okimiga tushudi. Neyrofillarga uxshab ta’sir kursatadi.
Konda 2-10% uchraydi.
Tukima
makrofaglari-monotsitlardan
shakllanib
xosil
buladi.
Endoteliyaga adgeziya bulishi kon tomiridan chikishi kuzatiladi. Patogen
bakteriyalarga xemotoksisi, yutishi, xazim kilishi, degranulatsiyaga
uchratishi mumkin. Bundan tashkari O2 ta’lukli va Og ta’lukli
bulmagan
bakteriotsit faktor, komplementni komponentini va pla minogen aktivatorlari,
mediatorlar sintez kiladi.
Dostları ilə paylaş: