O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

1BOB. MAMLAKATNING TASHQI IQTISODIYOTINI KENGAYTIRISH VA INSONLAR ORASIDAGI ALOQALARNI YANADA KUCHAYTIRISH
1.1. Mobil aloqa tarmoqlarining yuqori sifatli va yirik tezlikda ishlashi uchun zarur bo'lgan infrastrukturani yaratish

O'zbekistonda mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish tamoyili, mamlakatning tashqi iqtisodiyotini kengaytirishga yordam beradi. Bu rivojlanish, biznes sohasidagi innovatsiyalarni yanada kuchaytiradi va insonlar orasidagi aloqalarni oshiradi. IoT tizimlari va texnologik innovatsiyalar kabi yangiliklar, mobil aloqa tarmoqlari orqali o'zaro almashish va ma'lumot almashinuvi imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. Mamlakat hukumati, milliy telekommunikatsiya operadorlariga mobil aloqa tarmoqlarini rivojlantirish uchun qo'shimcha frekvensiyalar taqdim etmoqda va vergi qisqartirishlarini taqdim etishni qaror qilgan. Bu rivojlanish, O'zbekistonning iqtisodiy rivojlanishiga qo'shimcha imkoniyatlar yaratadi va mamlakatning dunyoga qarshi xalqaro iqtisodiyotida o'z o'rni ko'tarilishiga yordam beradi.

O‘zbekistonda magistral telekommunikatsiya transport tarmoqlari kengaytiriladi. Bu haqda 2017–2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi loyihasida aytilgan.
Xususan, amaliy chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. Bunda “O‘zbektelekom” AK magistral telekommunikatsiya tarmog‘i o‘tkazuvchanligini viloyat markazlarigacha 100 Gbit/s dan 400 Gbit/s gacha, tuman markazlarigacha 10 Gbit/s dan 100 Gbit/s gacha oshirish choralari ko‘riladi.
Shuningdek, mobil aloqa tarmog‘i kengaytiriladi. Bu borada amaliy chora-tadbirlar ishlab chiqilib, bunda mobil aloqa tarmog‘ini kengaytirish maqsadida 1050 ta GSM baza stansiyalari o‘rnatiladi.
Bundan tashqari, keng polosali ma'lumotlar uzatish tarmoqlari rivojlantiriladi - amaliy chora-tadbirlar ishlab chiqiladi. Bunda: 620 000 portli ma'lumotlar uzatish qurilmalari o‘rnatiladi; loyihani amalga oshirish natijasida aholiga (Triple play) Internet, IP va video telefoniya, IPTV, VPN va boshqa turdagi zamonaviy xizmatlarni taqdim etish imkoniyatlari kengaytiriladi
Optik tolali aloqa liniyalari ham quriladi. Bu bo‘yicha ishlab chiqiladigan amaliy chora-tadbirlarda: 2 000 km optik tolali aloqa liniyalarini quriladi; loyihani amalga oshirish natijasida aholiga sifatli keng polosali telekommunikatsiya xizmatlari ko‘rsatish imkoniyati kengaytiriladi.

Barcha bu rivojlanishlar, O'zbekistonda kommunikatsiya sohasidagi innovatsiyalarni oshirishga yordam beradi va insonlar orasidagi aloqalarni yanada kuchaytiradi. Bu esa, mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini kuchaytiradi va dunyoga qarshi xalqaro iqtisodiyotida o'z o'rni ko'taradi.

Bu, O'zbekiston telekommunikatsiya sohasining katta yutuqlaridan biridir va mamlakatning yanada kengaytirilishiga yordam beradi. Bu tarmoq, insonlar o'rtasidagi aloqalarni yanada kuchaytirib, ish faoliyati va ma'muriyat jarayonlarini yanada samarali qiladi. Bundan tashqari, bu yangiliklar, mamlakatning boshqa sohalarida ham rivojlanishni tezlashtiradi.
Zamonaviy telekommunikatsiya infratuzilmasining barpo etilishi raqamli iqtisodiyot rivojlanishi uchun eng muhim omillardan biri. Bu borada Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan bir qator ishlar amalga oshirilmoqda.
Bugungi kunda xalqaro internet tarmog‘iga ulanishning umumiy o‘tkazuvchanlik imkoniyatini 1 800 Gigabit/sekundni tashkil etib, amalga oshirilayotgan loyihalar natijasida 2022 yil yakuniga qadar 3 200 Gigabit/sekundgacha kengaytiriladi.
2021 yilda ma’lumotlar uzatish tarmog‘ining o‘tkazuvchanlik qobiliyati viloyat va tuman markazlari darajasida 1,5 barobarga oshdi.
Telekommunikatsiya tarmog‘ini rivojlantirish maqsadida qo‘shimcha 50 ming kilometr optik-tolali aloqa liniyalari qurilib, ularning umumiy uzunligi 118 ming kilometr yetkazildi, va buning natijasida aholi maskanlarining 67 foiziga mazkur tarmoq kirib bordi. Optik tarmoqni kengaytirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan ishlar kelgusi yillarda ham shu sur’atda davom ettirilishi belgilangan.
Aholiga yuqori tezlikdagi internet xizmatlarini ko‘rsatish qurilmalarining umumiy sig‘imi 3,6 mln.ga yetkazildi.
Mobil aloqa xizmatlarini rivojlantirish maqsadida, mobil internet tezligi 1,5 barobar oshirildi va 2021-yilda 14 150 ta qo‘shimcha tayanch stansiyalari o‘rnatilib, ularning umumiy soni 45 890 taga yetkazildi.
Operator va provayderlarga Internet xizmatlari uchun tarif o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 42,9 foizga arzonlashtirilib, 1 Mbit/s uchun 30,0 ming so‘mni tashkil etmoqda.
Bugungi kunga kelib 95 foiz aholi maskanlari mobil internet bilan qamrab olingan, 54 foiz uy xo‘jaliklariga yuqori tezlikdagi internetga ulanish imkoni yaratilgan.
Respublikada raqamli infratuzilmani jadal rivojlantirish, shahar va qishloq hududlari o‘rtasidagi “raqamli tafovut”ni bartaraf etish hamda taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini oshirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratish maqsadida, vazifalar belgilab olingan.
Kelgusi to‘rt yilda optik tolali aloqa liniyalarini respublikadagi barcha aholi maskanlariga yetkazib borish, barcha xonadonlar uchun yuqori tezlikdagi internetdan foydalanish imkoniyatini yaratish hamda xalqaro va davlat ahamiyatiga molik avtomobil yo‘llarini mobil internet qamrovi bilan ta’minlanadi.
Buxoro, Farg‘ona va Toshkent viloyatlarida yirik ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash markazlari quriladi.
Respublikada telekommunikatsiya operatorlarining raqamli infratuzilmani rivojlatirish bo‘yicha ishlarini qo‘llab-quvvatlash, soliq yukini imkon qadar maqbullashtirish va imtiyozlar berish ishlari amalga oshiriladi.
Olib kiriladigan telekommunikatsiya uskunalari va qurilmalarini, noutbuklarni bojxona to‘lovlaridan ozod etish, jalb qilinadigan chet el kreditlari bo‘yicha Davlat kafolatini berish choralari ko‘riladi.
Sohada faoliyat yurituvchi tadbirkorlik sub’ektlariga imtiyoz va preferensiyalar berish orqali telekommunikatsiyalar sohasida raqobat muhitini rivojlantiriladi.
Davlatimiz rahbari tomonidan ushbu yo‘nalishga berilayotgan e’tibor bir maqsadga yo‘naltirilgan – aholiga sifatli va zamonaviy telekommunikatsiya va raqamli xizmatlarni ko‘rsatish hamda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish uchun barcha imkoniyatlar yaratiladi
2020-yil axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasi uchun, shubhasiz, sermahsul bo‘ldi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. O‘tgan yilda telekommunikatsiya infratuzilmani rivojlantirish borasida ​ keng ko‘lamli ishlar va qator yirik loyihalar amalga oshirildi.