O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

N = a₀ L^a1 ∙K ^a1 ∙e^{λt (9)}

e^λt texnik progress bilan bog‘liq ishlab chiqarishning vaqt davomida o‘sish tendensiyasi.

Тahlilning yanada chuqurroq amalga oshirilishi texnik progressning moddiylashgan tarafini, mehnat va fondlari sifati yaxshilanganligi va ularning L, K larning miqdorlariga ta’sirini aniqlashga imkon beradi. Ishlab chiqarishning vaqt davomida o‘sish tendensiyasi esa ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish samadorligi bilan belgilanadi.

Makrodarajadagi ishlab chiqarish funksiyalariga mehnat va kaptal bilan bir qatorda tabiiy resurslardan foyddalanish ham kiradi.

Ishlab chiqarish omillarining o‘zgarmas elastikli o‘zaro almashinish (UEU) funksiyasi

(10)

bunda - ishlab chiqarish hajmini ko‘paytirishda mehnat va kapital omillarining qatnashish nisbatining parametri;

R- o‘rin almashish elastikligiga bog‘liq bo‘lgan o‘zaro almashuvning parametri;

a₀ – proporsionallik koeffitsiyenti.

Boshqa funksiyalarga qaraganda UEU funksiyasida ilmiy-texnik taraqqiyotlari natijalari kengroq hisobga olinadi.

(11)

h - ishlab chiqarish omillaridan olinadigan umumiy faydo.

UDQ ishlab chiqarish funksiyasida omillarning ma’lum doiralarida funksiyasida parametrlari ma’nolari Kobb-Duglas funksiyasidagi parametrlar ma’nolariga to‘g‘ri keladi.

(12)

KD funksiyasiga kirmaydigan m-nomuvozanatlik parametri bo‘lib, uning qiymati mehnat va kapital “bozori”dagi muvozanatsizlik ko‘lamini ya’ni mehnat va kapitalga bo‘lgan talab farqini ifodalaydi.

Bruno UDQni uch variantini ishlab chiqqan. Barcha variantlar mehnatning o‘rtacha unumdorligi ish haqi bilan chiziqli bog‘liqda bo‘lishini ta’kidlaydi va matematik quyidagicha beradi:

(13)

UDQning birinchi variantda mehnatning differensiallashgan unumdorligi va asosiy fondlarning unumdorligi ishlab chiqarishning bir omillarining bahosi bilan belgilanadi va funksiya quyidagi ko‘rinishni oladi:

(14)

bunda a₁ = 1/s; m = d/(c-1)

UDQning ikkinchi variantda kapital bozorida muvozanat yo‘q, asosiy fondlarning differensiallashgan “unumdorligi” unga quyilgan stavkalar foiziga to‘g‘ri kelmaydiga va funksiya quyidagi matematik ko‘rinishda bo‘ladi:

(15)

UDQning uchinchi varianti bo‘yicha mehnat bozorida ham kapital bozorida ham muvozanat bo‘lmaydi.

Bundan tashqari deyiladi va funksiya

(16)

ko‘rinishni oladi.

Iqtisodiy o‘sishni baholash tahlil qilish uchun funksiyalarning quyidagi oltita ob’ektiv xususiyatlari tanlab olinadi.

1. Har bir KD, UEU va UDQ funksiyalari ikkita o‘zgaruvchi; mehnat va asosiy fondlarga bog‘liqdir.

2. Uchala fuksiyalarning shunday varintlari borki omillarning ishlab chiqarishning ko‘paytirishga qatnashishlarining umumiy ko‘rsatkichlari va birga teng bo‘ladi.

3.Uchala funksiyalarning shunday variantlari borki omillarning ishlab chiqarishni ko‘paytirishga qatnashishlarining umumiy ko‘rsatkichlari birga teng bo‘lmaydi.

4.Uchala funksiyalar uchun omillarning o‘zaro almashuvi biron-bir omil nolga aylanguncha davom etishi mumkin.

5.Omillar sarfiga nisbatan ishlab chiqarishning elastikli KD funksiya uchun o‘zgarmasdir, uyeU va UDQ funksiyalari uchun o‘zgaruvchidir.

6.O‘zaro almashuvning elastikligi KD funksiya uchun o‘zgarmas va birga teng bo‘ladi, uyeU funksiya uchun o‘zgarmas va birga teng bo‘lmaydi, UDQ funksiya uchun o‘zgaruvchandir.

Ishlab chiqarish funksiyalari yuqoridagi oltita ob’ektiv xususiyatlaridan tashqari bitta sub’ektiv xususiyatiga ham e’tibor qilinishi lozim

7.KD va uyeU larni amalda qullash mehnat va kapital bozorida muvozanat mavjud degan farazga asoslanadi. UDQning ayrim variantlari mehnat bozorida ham kapital bozorida ham bunday muvozanat yo‘q degan farazga asoslanadi.