O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
 
 
9.8. Uskunalar paneli asosiy instrumentlari. 

Zalivka
(bo‗yamoq). Ro‗yxatdan bo‗yash turi ko‗rsatiladi: asosiy rangda 
yoki naqshda. 

---

133 
2.
Shablon
. Agar «
Zalivka» 
ro‗yxatidan «
Shablon» 
buyrug‗i tanlansa, 
bo‗yash uchun Shablon palitrasidan foydalanish mumkin bo‗ladi. Palitradagi 
tanlangan naqsh bo‗yicha uskuna ishlaydi. 

Chuvstvitel‟nost‟
(sezgirlik) – Bu ko‗rsatkich qiymatini o‗zgartirish orqali 
uskuna bo‗yash mumkin bo‗lgan piksellar sonini oshiradi yoki kamaytiradi. 0-255 
gacha o‗zgartirish. Piksel yorqinligi 100 ga teng bo‗lsa, sezgirlikka 32 qiymati 
berilsa, yuqori chegara diapozoni 132, pasti 68 ga teng bo‗ladi. 

Ne grubo
(yumshoq) – Bu ko‗rsatkich uskunaning ish harakatini yumshatadi. 

Neprerivnost‟
(uzluksizlik) – Bu ko‗rsatkich tanlansa uskuna faqat uzluksiz 
maydonni bo‗yashi mumkin. 

Neprozrachnost‟ 
(tiniqligini o‗zgartirish) – Bu ko‗rsatkich uskuna tanlangan 
rangning tiniqligini o‗zgartiradi. 
Ishrejimlari Tiniqligini Yumshoqo‗zgartirish 
Bo‗yamoq Shablon palitrasi
Sezgirlik 
Istoricheskiy kist‘ (Oldingi holat mo‗yqalami) – uskuna tasvir ustida 
siljitilganda, tasvirni boshlang‗ich holatiga olib keladi. Bu uskuna tasvir haqidagi 
boshlang‗ich ma‘lumotlar asosida ishlaydi. Uskuna tasvirga kiritilgan o‗zgartirishni 
yo‗qotish uchun ishlatiladi. Uskuna xatoliklarni yo‗qotish uchun kam ishlatiladi. 
Tiniqligini o‗zgartirish 
Uskuna mo‗yqalamini ish rejimlarini tanlash 
Uzornaya kist‘ uskuna tasvir ustida siljitilganda, tanlangan mo‗yqalam 
asosida surtma surtadi. Tasvir xuddi rassom yordamida chizilgan ko‗rinishga keladi. 
Surtma oralig‗ini o‗zgartirish 0-100 % gacha beriladi. Surtma ta‘sir qilish maydoni 0-

---

134 
500 pikselgacha o‗zgartirish mumkin. Uskuna tanlangan ish uslubiga qarab, surtmani 
tasvirga surtadi. 
a b 
a) tasvirning boshlang‗ich holati; b) uskuna ishlatilgandan keyingi holati. 
Photoshop dasturida mo‗yqalamlarning 2 ta asosiy ko‗rinishlari mavjud. 
Chizish uchun mo‗ljallangan mo‗yqalamlar tasvirga rang qo‗shadi. Tahrir qilish 
uskunalari tasvirdagi ranglarni o‗zgartirish uchun mo‗ljallangan.
Photoshop 7 dasturi chizish uchun «kist» (mo‗yqalam) va «karandash» (qalam), 
tahrir qilish uchun «razmivka» (yuvish), «rezkost‘» (ravshanlik), «palets» (barmoq), 
«osvetlitel» (tindirish), «zatemnitel» (xiralashtirish) va «gubka» uskunalarini taqdim 
etadi. 
Razmivka (yuvish). Bu uskuna tasvir aniqligini kamaytiradi. Qo‗shni 
piksellar orasidagi ranglar keskin farqini Razmivka uskunasi bilan kamaytirish 
mumkin. Uskuna barcha qatlam yoki alohida qatlamdagi tasvirlar ustida ishlatilishi 
mumkin. Uskunalar ko‗rsatkichlar panelida sila (kuch) ko‗rsatkichi foizlarda beriladi. 
Bu ko‗rsatkich maydondagi tasvir aniqligini kamaytirish kuchini ko‗rsatadi.
Rezkost‘ (ravshanlik). Bu uskuna tasvir ravshanligini oshiradi. Qo‗shni 
piksellar orasidagi ranglar keskin farqini oshiradi. Uskuna barcha qatlam yoki alohida 
qatlamdagi tasvirlar ustida ishlatilishi mumkin. Bu uskunani ishlatish katta mahorat 
talab qiladi. Bu asbobda ham sila (kuch) ko‗rsatkichi mavjud.

---

135 
- Osvetitel (yoritgich). Bu uskuna tasvir fragmentidagi piksellarni yoritish 
uchun ishlatiladi. Uskuna ishlash jarayoni fotografiyada yuqori sifatli tasvir olish 
uchun ishlatiladigan mexanik apparatlar ishlash uslublaridan olingan. Uskuna uch xil 
rejimda ishlaydi. 

soya; 

o‗rtacha ko‗rinish; 

yorqinyorug‗lik 
Uskuna alohida ranglarni yaxshi tuslaydi.
soya 
Vozdeystviya (ta‘sir qilish) ko‗rsatkichi orqali uskunaning ta‘sir qilish 
diapozonini foizlarda o‗zgartirishimiz mumkin.
Ish rejimi 
Zatemnitel‘ (xiralashtirish). Bu uskuna tasvir fragmentidagi piksellarni 
xiralashtirish uchun ishlatiladi. 
Osvetitel uskuna vazifasining teskarisini bajaradi. Uskuna 3 xil rejimda 
ishlaydi. 
ўртача 
кўриниш 
ѐрқин ѐруғлик 
соя 
ѐрқин 
ѐруғлик 
ўртача 
кўриниши 
Ускуна мўйқаламини 
танлаш 
Таъсир қилиш 
Мўйқаламга 
эфффектлар 
бериш

---

136 

soya; 

o‗rtacha ko‗rinish; 

yorqin yorug‗lik 
Ish rejimi 
Uskuna tasvir ustida harakatlantirilganda piksellardagi ranglar qoramtir tus 
oladi.
Palets (barmoq) – Bu uskuna tasvirdagi ranglarni surkab tashlash uchun 
ishlatiladi. Tasvirni xuddi barmoq bilan chizgandek ishlatiladi. Pikseldagi mos 
ranglarni aralashtirib tashlaydi. 

Sila (kuch). Buko‗rsatkich 0 – 100 % gacha o‗zgartiriladi. Tanlangan piksel 
rangi uskuna yo‗nalishi bo‗yicha «cho‗zilib» ketadi. Ko‗rsatkich qancha katta bo‗lsa 
piksel rangi uzoqqa cho‗ziladi. 

Risovanie paltsem. Bu ko‗rsatkich tanlanganda uskuna bo‗yoq sifatida asosiy 
rangni tanlaydi. Tanlangan pikseldan asosiy rangdagi rang bo‗yicha cho‗zib, 
sichqoncha tugmasi qo‗yib yuborilgan joygacha ishlatiladi. Tanlangan pikselning 
sichqoncha tugmasi bosib, kerakli joygacha rang «cho‗zib» boriladi, keyin 
sichqoncha tugmasi qo‗yib yuboriladi. 
35 % 50 % 80 % 
Kuch ko‗rsatkichi 35 %, 50 %, 80 % o‗zgartirilganda, uskunaning tasvirda 
ishlatilishi yuqoridagi rasmlarda ko‗rsatilgan.
Ускуна мўйқаламини 
танлаш 
Таъсир қилиш 
Мўйқаламга 
эфффектлар 
бериш

---

137 
Gubka – Bu uskuna bir vaqtning o‗zida tasvirdagi ranglarning 
to‗yinganligini va ranglarning keskin farq qilishini o‗zgartiradi. Uskuna 2 xil ish 
rejimida ishlaydi: 

Razbavit‘ (to‗yinganlikni kamaytirish) – Bu ko‗rsatkich ishlatilganda 
ranglarning boshlang‗ich holatidagi to‗yinganligini kamaytiradi. Kul rang tasvirlarda 
ranglarning keskin farqini kamaytiradi.

Nasishennost‘ (to‗yinganlikni ko‗paytirish) – Bu ko‗rsatkich tanlanganda 
ranglarning boshlang‗ich holatidagi to‗yinganligi oshadi 
Uskuna mo‗yqalami Uskuna ish rejimlari Mo‗yqalamga natijalarberish 
Adobe Photoshop dasturida matnlar bilan ishlovchi uskunala rmavjud. Bu 
uskunalar yordamida foydalanuvchi vektor matn yaratib, tasvirlarga joylashtirishi 
mumkin. Matn ramkasini hosil qilib matn kiritish mumkin. Kiritilgan matnlarni 
dasturda formatlash, ya‘ni tekislash, so‗zlar va simvollar, abzatslar orasidagi 
masofalarni o‗zgartirish imkoniyatlarini beradi. Dasturda matn harf va simvollarni 
rangini, kengligini, balandligini va oraliqlarni o‗zgartirish mumkin. Simvollarni 
figuralarga aylantirib, figuralarga qo‗llanishi mumkin bo‗lgan natijalar berilishi 
mumkin. 
Gorizontalniy tekst. Gorizontal yo‗nalishda tasvirga matn kiritish uchun 
mo‗ljallangan uskuna. Tasvir matn kiritish kerak bo‗lgan joyga «sichqoncha» 
ko‗rsatkichi keltirilib chap tugma bir marta bosiladi. Matn to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
klaviatura orqali kiritiladi. Kiritilgan matn tasvir ustida hosil bo‗ladi.
Gorizontalnaya maska teksta. Bu uskuna gorizontal matn kiritish uchun 
mo‗ljallangan uskuna. Faqat bu uskuna ishlatilganda kiritilgan matn atrofi maydon 
bilan chegaralangan bo‗ladi. 

---

138 
1- a rasm 1-b rasm 
1-a rasmda Gorizontalnaya tekst uskunasidan foydalanib, matn shrift turi, 
o‗lchami, shakli va ranglarini o‗zgartirib «NATO» so‗zi yozildi. 
1 –b rasmda esa Gorizontalnaya maska teksta uskunasidan foydalanib, matn 
shrift turi, o‗lchami, shakli va ranglarini o‗zgartirib «NATO» so‗zi yozildi. Ammo 
matn harflari ichki tomoni gradient uskunasidagi tayyor ranglar aralashmasi 
yordamida to‗ldirildi.
Vertikalniy tekst (vertikal matn) – Vertikal yo‗nalishida tasvirga matn 
kiritish uchun mo‗ljallangan uskuna. Gorizontal matn uskuna kabi ishlatiladi. Lekin 
kiritilgan matn vertikal yo‗nalishda ustun ko‗rinishida tasvirda hosil bo‗ladi. 
Vertikalnaya maska teksta – Bu uskuna «Gorizontalnaya maska teksta» uskunasi kabi 
ishlaydi. Matn vertikal yo‗nalishida ustun ko‗rinishda maydon bilan chegaralangan 
bo‗ladi.
2-rasm 3-rasm 

---

139 
2 – rasmda «Vertikalniy tekst», 3-rasmda «Vertikalnaya maska teksta» 
uskunalaridan foydalanib tasvirga matn kiritildi hamda matn harflari ichki tomoni 
«Zalivka» uskunasidagi tayyor shablonlar yordamida to‗ldirildi. 
Pryamoy vibor (to‗g‗ri tanlash) – Bu uskuna perolarda chizilgan 
konturlarni tahrirlash uchun ishlatiladi. 
Videlenie puti (yo‗lni belgilash) – Konturni to‗liq belgilash uchun uskuna 
tanlanadi, konturni biror qismida sichqoncha tugmasi bosiladi. Yana boshqa konturni 
belgilash uchun, «Shift» tugmasidan foydalanamiz. Bu uskuna ayniqsa matnlarni 
tahrirlash uchun juda ham ko‗p qo‗llaniladi. Adabiyotlarda bu uskuna qora 
ko‗rsatkich deb ham ataladi. 
Photoshop dasturida Pero uskunalar guruhi yordamida vektor obyektlarni 
chizishimiz mumkin. Pero uskunasida chizilgan obyektlar konturlar ham deb ataladi. 
Konturlar tugunli nuqtalardan tashkil topgan bo‗ladi. Bu tugunli nuqtalar bir-biri 
bilan egri segment yoki to‗g‗ri chiziqlar orqali tutashtiriladi. Kontur yoki figuraning 
ko‗rinishini o‗zgartirish uchun qo‗shimcha tugunli nuqtalarni qo‗shish yoki olib 
tashlash kerak. Konturning egri chiziqli qismlarini urinma yo‗nalishini o‗zgartirib, 
ko‗rinishini o‗zgartirishimiz mumkin.
 
уринма 
синиш 
нуқтаси 
уринма манипулятори 
эгри чизиқли 
сегмент 

---

140