O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

2. Firmaning qisqa va uzoq muddatli ishlab chiqarish davrdagi faoliyati 

Firma tomonidan ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan ishlab

chiqarish omillari shartli ravishda ikki guruhga bo‘linadi: doimiy va o‘zgaruvchan.


Doimiy resurslar ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq bo‘lmagan va ko‘rib
o‘tilayotgan davr mobaynida o‘zgarmas holatda qoladigan resurslardir. Ularga 
ishlab chiqarish maydonlari (bino yoki inshoat o‘lchami), yuqori malakali
mutaxassislarning mehnati va o‘ziga xos bilimi misol bo‘la oladi.
Ishlab chiqarish hajmiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq resurslar o‘zgaruvchan 

resurslardir. Ularga misol qilib elektroenergiya, xom-ashyo va materiallar,
transport xizmatlari, ishchilar va muhandis-texniklarning mehnatini keltirish 
mumkin.
Ishlab chiqarish omillarini doimiy va o‘zgaruvchanlarga bo‘lish firma 
faoliyatini qisqa va uzoq muddatli davrlarga ajratishga imkon beradi.

---

Qisqa muddatli davr deb, firma o‘z resurslarining bir qismini son jihatdan
o‘zgartirib qolgan qismini o‘zgarmas holatda qoldirish davriga aytiladi.


Qisqa muddatli ishlab chiqarish funksiyasi – mavjud doimiy resurslar
sharoitida firma o‘zgaruvchan resurslar hajmini o‘zgartirib ishlab chiqarishi 
mumkin bo‘lgan maksimal ishlab chiqarish hajmini ko‘rsatadi.

Uzoq muddatli davr deb, firma o‘zi foydalanayotgan jami resurslarning
sonini o‘zgartirish mumkin bo‘lgan davrga aytiladi.


Uzoq muddatli davrda barcha ishlab chiqarish omillari o‘zgaruvchan
bo‘ladi. Firma iqtisodiy resurslarga bo‘lgan bozor talabi va narxiga qarab ishlab 
chiqarishning texnologik samaradorligi variantlaridan birini tanlashi mumkin.

3. Bir o‘zgaruvchan omil qatnashgandagi ishlab chiqarish 
Ma’lum vaqt oralig‘ida jami ishlab chiqarilgan mahsulotni umumiy 
mahsulot desak, o‘rtacha mahsulot – umumiy mahsulotni ushbu mahsulot ishlab
chiqarish uchun sarflangan o‘zgaruvchan ishlab chiqarish omillari sarfiga nisbati 
bilan aniqlanadi: