O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

mehnat, kapital va materiallar.
Masalan, mehnat ishlab chiqarish omili sifatida malakali mehnatni 
(muhandis, texnoplog, payvandchi, buxgalter, elektr ustasi), malakasiz mehnatni
(har xil ishchilar) va korxona rahbarlarining boshqaruv va tadbirkorlik harakatini 
o‘z ichiga oladi. Bu mehnat turlarini umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlar mehnat
sig‘imi va mehnat unumdorligidir. 


Materiallar deganda, ishlab chiqarish jarayonida tayyor mahsulotga
aylanadigan har qanday moddiy narsani qarashimiz mumkin: butlovchi qismlar, 
yarim fabrikatlar, temir, po‘lat, shisha, yoqilg‘i, yog‘och, paxta va boshqa xom
ashyolar tushuniladi. 
Moddiy kapital sarfi ishchilar tomonidan binodan, uskunadan, instrumentdan
va texnologik liniyalardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. 
Ishlab chiqarish munosabatlari birinchi navbatda mahsulot ishlab
chiqarishdagi texnologik munosabatlardir. 


Texnologiya - bu tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish to‘g‘risidagi
amaliy bilimlardir. Ma’lumki, texnologiyaning takomillashuvi fanda va 
texnikadagi yangi yutuqlarning ishlab chiqarish jarayoniga joriy qilish orqali
boradi. Yangi texnologiya yangi ishlab chiqarish usullaridan foydalanishni, yangi 
mashina va mexanizmlardan yanada yuqori malakaga ega bo‘lgan mehnatdan
foydalanishni taqozo qiladi. Yangi texnologiya yangi turdagi mahsulotlarni 
yaratishga yordam beradi. Yangi texnologiya mahsulot sifatini oshirishga, ish
sharoitlarini yaxshilashga, berilgan resurslar miqdori o‘zgarmaganda ishlab 
chiqariladigan mahsulot miqdorini oshirishga, xarajatlarni kamaytirishga olib
keladi.

Ishlab chiqarish funksiyasi. Sarflanadigan ishlab chiqarish omillari
miqdori bilan, ushbu omillardan foydalangan holda maksimal ishlab chiqariladigan 
mahsulot miqdori o‘rtasidagi bog‘liqlikni ishlab chiqarish funksiyasi orqali
ifodalash mumkin. 

---