O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

2- jadval 
YUklama hisobining asosiy omillarini model omillar bilan
taqqoslashning umumiy sxemasi 
Tipik vaziyatlar 
YUklama hisobi omillari 
munosabatlari
1. Musobaqalar omili 
Tu = Tu mus. 
Ti = Ti mus.
Em = EM mus.
Km = Km mus.
Mu = Mu mus.
2. Dasturni o‗zlashtirish 
(«o‗rganish») 
Tu > Tu mus. 
Ti > Ti mus.
Em > em mus.
Km > Km mus.
Mu > Mu mus. 
3.Texnikani 
barqarorlashtirish, 
EM ≥ EM
KM 

---

177 
musobaqalarga tayyorlanish 
(«mashg‗ulot»)
EM > EM mus. 
KM > KM mus. 
 
SH a r t l i b e l g i l a r : 
Tu - mashg‗ulotlarning umumiy vaqti 
Ti - ko‗pkurash turlarida «sof» ish vaqti 
EM – elementlarning umumiy miqdori
EM
K
– kombinatsiyalarda elementlar miqdori
KM - to‗la kombinatsiyalar miqdori 
Mu – urinishlar miqdori
Tu mus.; Ti mus.; EM mus.; KM mus.;
Mu mus. – musobaqa sharoitida o‗xshash ko‗rsatkichlarning belgilari.
3- jadval 
YUklama shiddatini oshirish yo„llari 
Ko„rsatkichlarni
kamaytirish 
 
 
Tu 
Mu; Tu 
Tu 
Tu 
Tu 
Tu 
Ti 
EM 
Mu 
Emu 
KM 
Ti; EM; KM 
KM; EM
u
* 
EM
u 
EM; KM 
M
u 
EM
u
– urinishda elementlar miqdori. Boshqa belgilar avvalgi jadvalda 
ko‗rsatilgan. 
Majburiy yoki erkin kombinatsiyalarni yuqori sifat bilan bajarish evaziga 
mashg‗ulot shiddatini maksimal darajagacha etkazish hamda to‗la 
kombinatsiyalar miqdorini ko‗paytirish, urinishlar orasidagi dam olish 
tanaffuslarini qisqartirish, mashq yoki uning bir qismini dam olishsiz takrorlash 
va boshqa imkoniyatlarni gimnastikaning xususiyati deb hisoblash kerak.
YUklama kattaligini to‗la tavsiflash uchun faqat uning hajmi va 
shiddatinigina emas, yana mashg‗ulotlarning musobaqa sharoitiga yaqinligi 

---

178 
darajasini, yangi murakkab mashqni o‗rgatish bilan bog‗liq vazifalar miqdori, 
jarohatlanish 
xavfi 
bo‗lgan vaziyatlarning mavjudligi, o‗tkaziladigan 
musobaqalarning miqdori va miqyosi kabi omillarni ham e‘tiborga olish shart. 
Ko‗rinib turibdiki, mashg‗ulot shiddatini, demak, butun yuklamaning shiddatini 
oshiradigan ko‗pgina omillar psixogen imkoniyatga ega. Moslashish 
qonunlariga ko‗ra shug‗ullangan sayin bu omillarning ta‘siri kamayadi. 
So‗zimiz yakunida turli davrlarda mashg‗ulotni rejalashtirishning har xil 
darajalari o‗zaro aloqada ko‗rsatilgan sxemani keltiramiz (4-jadval).