O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

J.Piaje bo‟yicha intellektni rivojlanish bosqichlari 
2-ilova 
1965 yili XFAning maxsus simpoziumida qabul qilingan yosh davrlari sxemasi 
Intellektning 
rivojlanish 
bosqichlari 
sensomotor 
intellekt 
bosqichi
(0-2 
yosh). Bunda 
asosan olti 
bosqich 
farqlanadi 
konkret 
operasiyalarni 
bajarishga 
tayyorlash va 
uni tashkil etish 
bosqichi 
(3-11 
yoshlar) 
formal 
operasiyalar 
bosqichi
(12-15 
yoshlar). Bu 
davrda bola 
nafaqat bevosita 
ko‘rib turgan 
narsasi, balki 
mavhum 
tushunchalar va 
so‘zlar vositasida 
ham fikr yurita 
oladi 

---

98 
yosh davrlari 
erkaklarda 
ayollarda 
chaqaloqlik 
1-10 kun 
1-10 kun 
emiziklik davri 
10 kundan 1 yoshgacha 
10 kundan 1 yoshgacha 
ilk bolalik
1-2 yosh 
1-2 yosh 
bolalikning 1-davri 
3-7 yosh 
3-7 yosh 
bolalikning 2-davri 
8-12 yosh 
8-11 yosh 
o‘smirlik davri
13-16 yosh 
12-15 yosh 
o‘spirinlik davri 
17-21 yosh 
16-20 yosh 
o‘rta yetuklik davri: 
birinchi bosqich 
22-35 yosh 
21-35 yosh 
ikkinchi bosqich 
36-60 yosh 
36-55 yosh 
keksalik davri 
61-75 yosh 
56-75 yosh 
qarilik davri 
76-90 yosh 
76-90 yosh 
uzoq umr ko‘ruvchilar 
90 yoshdan ortiq 
90 yoshdan ortiq 
3-ilova 
E. Eriksonning shaxs “Men”ini rivojlanish
bosqichlariga tayangan klassifikasiyasi
“Men”ni
ng 
rivojlanis
h 
bosqichl
ari 
1-
bosqic
h 
2-
bosqic
h 
3-
bosqic
h 
4-
bosqic
h 
ishon
ch va 
ishon
chsizl
ik
hayot
-ning 
1-yili
must
aqillik 
va 
qat‟iy
at-
sizlik
2-3 
yoshl
ar
tadbi-
rkorli
k va 
guno
h 
hissi
4-5 
yoshl
ar 
chaq-
qonli
k va 
yetis
h-
mov-
chilik
6-11 
yoshl
ar 

---

99 
4-ilova 
Professional_o‟z-o‟zini_anglash_bosqichlari_5-ilova_Levinson_tasnifi_bo‟yicha_yetuklik_davrining_bosqichlari_bosqich_tasniflar_yosh'>Professional o‟z-o‟zini anglash bosqichlari 
5-ilova 
Levinson tasnifi bo‟yicha yetuklik davrining bosqichlari 
bosqich
tasniflar
yosh 
ko‟rsatkichlari 
0 
kattalar hayotigacha bo‘lgan davr 
tug‘ilishdan 22 
yoshgacha 
1 
yoshlik davriga qadam qo‘yish 
17-22 
2 yoshlik davrida mustaqil hayotning boshlanishi
22-28 
3 
o‘ttiz yoshlilik davriga qadam qo‘yish 
28-33 
4 yoshlikning kulminasion bosqichi 
33-40 
5 
hayotning o‘rta davridan o‘tish 
40-45 
6 
ellikyoshlilik davriga o‘tish 
50-55 
Professiona
l o‟z-o‟zini 
anglash
Birinchi 
bosqich 
 
bolalar o‟yini 
Ikkinchi 
bosqich 
 
o‟smirlik 
fantaziyasi
Uchinchi 
bosqich
 
dastlabki 
kasb-hunarni 
tanlash 
To‟rtinchi 
bosqich 
amaliy qaror 
qabul qilish 
– kasbni 
tanlash 
5-
bosqic
h 
6-
bosqic
h 
7-
bosqic
h 
shax
s 
identi
-
fikasi
ya-si 
va 
roller-
ning 
chalk
a-
shligi
8-
bosqic
h 
12-18 
yoshl
ar 
yaqin
lik va 
yolg‟i
zlik
yetuk
liknin
g 
boshl
anish
i
umu
mins
oniyli
k va 
o‟zig
a 
berili
sh
yetuk
lik 
davri 
yaxlitl
ik va 
ishon
chsizl
ik
keks
alik

---

100 
7 hayotiy siklda yetuklikning kulminasion davri 
55-60 
8 
keksalikka o‘tish 
60-65 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6-ilova 
«Zigzag» texnikasi 
O’zaro o’qitish 
yagona tamoyilga asoslangandir
: o‘quv guruhi kichik guruhlarga 
bo‘linadi. Har bir guruh a‘zosi o‘rganilayotgan mavzuning ma‘lum sohasi bo‘yicha ekspert 
bo‘ladi va boshqalarga o‘rgatadi. 
Har bir guruhning asosiy maqsadi: har bir talaba mavzuni to‘liq o‘zlashtirishi kerak.
4-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
1-bosqich: 
Mustaqil 
ish. 
Mustaqil 
o‘rganishlari 
uchun
guruh ichida 
o‘quv 
materialini 
taqsimlash. 
2-bosqich: 
Ekspertlar 
uchrashuvi. 
Ekspert 
guruhlarida 
o‘quv 
materialini 
hamkorlikda 
o‘rganib chiqish 
va 
o‘zgalarni 
o‘rgatishga 
tayyorlanish. 
3-bosqich: 
O’zaro 
bir-
birini 
o’rgatish. 
O‘zaro 
o‘rgatish, 
egallangan 
bilimlarni 
o‘zaro 
nazorat qilish 
va baholash 

---

101 
8.1.Ma'ruzani olib borish texnologiyasi 
Mashg„ulot shakli 
 
Ma'ruza rejasi
 
1.Insoniy munosabatlar psixologiyasi.
2. Shaxslararo muomalaning shaxs taraqqiyotidagi o„rni. 
3. Insoniy muomala va muloqotning psixologik vositalari. 
4. Muloqot va uni o„rganish muammolari. 
O‘quv mashg‘ulotining 
maqsadi 
 
Psixologiyada insoniy munosabatlar masalasining qo‗yilishi, insoniy 
munosabatlar texnikasi, strategiyasi, muomala turlari, vositalari, muloqotni 
o‗rganish muammolari haqida umumiy tasavvurni berish. 
Tayanch tushuncha va 
iboralar
 
 
Psixologik ta'sir, verbal ta'sir, paralingvistik tasir, noverbal ta'sir.
Pedagogik vazifalar: 
 
O„quv faoliyati natijalari: 
Insoniy munosabatlar 
psixologiyasi mohiyati yoritiladi; 
 
Insoniy munosabatlar psixologiyasining mohiyatini aytib bera oladilar; 
Shaxslararo muomalaning 
shaxs taraqqiyotidagi o„rni 
tushuntiriladi; 
Shaxslararo muomalaning shaxs taraqqiyotidagi o‗rnini aytib bera oladilar; 
 
 
8- 
Mavzu
 
 
ShAXS INSONIY MUNOSABATLAR TIZIMIDA. MUOMALA TeXNIKASI VA 
STRATeGIYaSI. PSIXOLOGIYaDA IJTIMOIY TA'SIR MASALASI. SAMARALI 
TA'SIR SIRLARI 
 
 
 
 
(ma'ruza – 2soat, amaliy mashg„ulot 2
 

---

102 
Muloqotning psixologik vositalari 
sanab o‘tiladi va tasnifi beriladi;
Muloqotning psixologik vositalari va tasnifiga ta'rif bera oladilar; 
Muloqot va uni o„rganish 
muammolariga oid 
tushunchalar yoritib beriladi; 
Muloqot va uni o‗rganish muammolarini asoslab bera oladilar; 
Samarali ta'sir psixologiyasi 
sanab o„tiladi va mohiyati 
tushuntiriladi.
Samarali ta'sir psixologiyasini aytib bera oladilar. 
O‘qitish usullari 
 
Ma'ruza, namoyish, blits-
so‗rov, pinbord texnikasi, aqliy xujum. 
O‘qitish vositalari
 
Ma'ruza matni, komp'yuter texnologiyasi 
(«Psixologiya» fanidan elektron o‗quv-
uslubiy majmua), slaydlar.
O‘qitish shakllari
Frontal, kollektiv ish 
O‘qitish sharoiti
 
Texnik vositalar bilan ta'minlangan, o„qitish usullarini qo„llash mumkin 
bo„lgan o„quv xona. 
Monitoring va baxolash 
 
Kuzatish, og„zaki nazorat, yozma nazorat, o„quv topshiriq 
Ma'ruzaning texnologik kartasi 
Ish jarayoni 
bosqichlari 
vaqti 
Faoliyatning mazmuni 
 
Фаолиятнинг мазмуни
o„qituvchi 
talaba 
ўқитувчи
талаба
1 bosqich. 
Kirish 
(15 daqiqa) 
1.1. O‗quv darsining mavzusi va 
rejasini aytadi. Tayanch ibora va 
tushunchalarni, darsdan kutiladigan 
natijalarni tushuntiradi.
1.2. Ma'ruza darsining maqsadi va 
o‗quv faoliyati natijalarini aytadi. 
Talabalarni aqliy xujumga tortish 
uchun jonlantiruvchi savollar beradi.
Tinglaydi va yozadi 
Mavzu nomini yozib oladilar 
Savollarga birlamchi javob beradilar. 
1.1.
Ўқув дарсининг мавзуси ва 
режасини айтади. Таянч ибора ва 
тушунчаларни, дарсдан 
кутиладиган натижаларни 
тушунтиради. 
1.2. Маъруза дарсининг мақсади 
ва ўқув фаолияти натижаларини 
айтади. Талабаларни ақлий 
хужумга тортиш учун 
жонлантирувчи саволлар беради.
Тинглайди ва ёзади 
Мавзу номини ёзиб 
оладилар 
Саволларга бирламчи 
жавоб берадилар. 
2 босқич.
Асосий 
жараён 
(55 дақиқа)
2.1. Ma'ruza rejasining barcha savollari 
bo„yicha vizual materialni namoyish 
qiladi. (4- ilova) 
Mavzuning 
asosiy 
joylarini 
yozib 
olishlarini so„raydi. 
Faollashtiruvchi savol-javob o„tkazadi.
1. 
Muloqot 
shaxs 
uchun 
qanday 
ahamiyatga ega deb o„ylaysiz? 
2. 
Muomalaning 
qanday 
shakllari, 
vositalari bor, deb o„ylaysiz? 
Tinglaydi, o‗rganadi, 
Yozadi, aniqlaydi,
savollar beradi. 
Asosiy joylarini yozadi 
2.1. 
Маъруза 
режасининг 
барча 
саволлари бўйича визуал материални 
намойиш қилади. (4- илова) 
Мавзунинг асосий жойларини ѐзиб 
олишларини сўрайди. 
Фаоллаштирувчи савол-жавоб ўтказади.
1. Мулоқот шахс учун қандай аҳамиятга 
эга деб ўйлайсиз? 
2. Муомаланинг қандай шакллари, 
воситалари бор, деб ўйлайсиз? 
Тинглайди, ўрганади,
Ёзади, аниқлайди,
саволлар беради. 
Асосий жойларини 
ёзади 

---

103 
3. Muomalada psixologik ta'sir mohiyati 
nimadan iborat? 
4.Samarali ta'sir psixologiyasining qanday 
deb bilasiz? 
Javoblarni to„g„rilaydi va xulosalaydi.
2.2. Mavzuning tayanch iboralarini 
klaster usulida o‗rganiladi. Mavzuga 
oid bo‗lmagan iboralar olib 
tashlanib, kerakli tushuncha va 
iboralar qo‗shiladi. Javoblarni 
to‗g‗rilaydi va xulosalaydi. (5-ilova) 
2.3. Talabalarga erkin fikr aytishga 
ruxsat beriladi va ularni 
rag‗batlantiradi.
Savollarga javob beradi 
Xar bir tayanch tushuncha va iboralarni 
muxokama kiladi. Yozadi. 
Javob beradi 
3. 
Муомалада психологик таъсир 
моҳияти нимадан иборат? 
4.Самарали таъсир психологиясининг 
қандай деб биласиз? 
Жавобларни 
тўғрилайди 
ва 
хулосалайди.
2.2. Мавзунинг таянч ибораларини 
кластер усулида ўрганилади. 
Мавзуга оид бўлмаган иборалар 
олиб ташланиб, керакли тушунча 
ва иборалар қўшилади. 
Жавобларни тўғрилайди ва 
хулосалайди. (5-илова) 
2.3. Талабаларга эркин фикр 
айтишга рухсат берилади ва 
уларни рағбатлантиради.
Саволларга жавоб 
беради 
Хар бир таянч тушунча ва 
ибораларни мухокама 
килади. Ёзади. 
Жавоб беради