O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

 
74 
 
 
 
6-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
75 
5-MAVZU  
  
 
 XOTIRA, HAYOL, TAFAKKUR VA MUSTAQIL FIKRLAS 
 
 
 
 
  
(ma‘ruza 2
 soat, amaliy ma
shg‘ulot –
  soat) 
 
5
.1. Ma‟ruzada ta‟lim texnologiyasi
 
 
O’quv soati
 2soat 
Talabalar soni: 
O’quv mashg’ulotining shakli
 
Sharhl
ovchi (ko‘rgazmali) ma‘ruza (1
-
mashg‘ulot)
 
Mavzu rejasi 
1Xotiraning umumiy xarakteristikasi va turlari 
2.Hayolning umumiy xarakteristikasi. 
3. Tafakkur mahsullari va operatsiyalari. 
4. Mustaqil fikrlash 
–
 
sog‘lom ma‘naviyat va tafakkurning alohida 
xossasi. 
 
 
Mashg’ulotning  maqsadi
:  Talabalarga  bilish  jarayonlari:  sezgi,  idrok,  tasavvur, 
xotira,  tafakkur,  xayol,  diqqat,  nutq  to‘g‘risida  nazariy 
bilimlar  berish,  idrok  qilish 
jarayonlariga  xos  qonuniyatlarni,  diqqatni  jalb  etishning  universal  qoidalarini 
o‟z
lashtirish 
hamda  xotira  qonunlariga  tayanib  xotirani  rivojlantirish  yo‘llari  bo‘yicha 
amaliy ko‟nikmalarni
 shakllantirish.  
Pedagogik vazifalar: 

  Tushunish 
va 
tafakkur 
qilishning 
ijtimoiy 
mohiyati 
haqida  umumiy  tushuncha  va 
uning ahamiyatini tushuntirish; 

  Tafakkurning 
turlari 
tushunchalarini yoritish; 

  Tafakkur 
mahsullari 
va 
operatsiyalari 
o‘ziga 
xos 
tomonlarini tushuntirish; 

  Mustaqil  fikrlash 
–
 
sog‘lom 
ma‘naviyat 
va 
tafakkurning 
alohida 
xossasi 
haqida 
tushuncha berish; 

  Mustaqil  fikrlash 
–
  ijtimoiy-
psixologik 
hodisa 
haqida 
tushuncha berish.  
O’quv faoliyati natijalari
: 

  Tafakkur. Fikrlash jarayonlarining tabiati. Insayt 
–
 oydinlashuv haqida umumiy tushuncha va uning 
ahamiyatini tushuntiradi; 

 
Nazariy  tafakkur.  Amaliy  tafakkur.  Ko‘rgazmali 
–
  harakat  tafakkuri.  K
o‘rgazmali
-obrazli  tafakkur. 
Mantiqiy  tafakkur.  Reproduktiv,  produktiv  yoki 
ijodiy  tafakkur.  Konvergent  fikrlash.  Divergent 
tafakkur.  Kreaktivlik  sifati.  Predikativ  tafakkur. 
Sun‘iy  intellekt  yoki  tafakkur. 
Intuitiv  tiplilar. 
Fikrlovchi  tiplar  tushunchalarini  hamda  ularning 
mohiyatini yoritadi; 

  Z.Nishonova 
hamda 
E.Usmanovalarning 
tafakkur 
xususidagi 
qarashlari. 
Mustaqil 
fikrlashning 
zamonaviy 
ta‘rifi. 
Tafakkurni 
rivojlantirish  va  mustaqil  fikrlash  muammosi 
mazmunini tushuntiradi; 

 
Mustaqil fikrlash. ―Subyekt
-
obyekt‖ va ―subyekt
-
subyekt‖ 
munosabatlari 
mazmuni. 
Ta‘lim 
muassasasi  va  uning  imkoniyatlari.  M.Davletshin, 
E.G‘oziyev, 
Z.Nishonova, 
R.Sunnatova, 
R.Tojiboyeva,  E.Usmonovalar  tafakkur  jarayoni 
bo‘yicha  olib  borayotgan  izlanishlari. 
Tafakkur 
mustaqilligi. 
Mustaqil 
fikr 
rivojlanganligining 
mezonlari xususiyatlarini ko‘rsatib o‘tadi;
 
Ta’lim metodlari
 
Ma‘ruza,  aqliy  hujum,  namoyish  etish,  zigzag 

---

 
76 
texnikasi, ―Blits so‘rov‖, ―Klaster‖ usullari
 
Ta’lim vositalari
 
Ma‘ruza  matni,  kodoskop,  slaydlar,  format 
qog‘ozlar
i, 
markerlar, 
skotch, 
chizmali 
organayzerlar,  har  bir  talaba  uchun  ma‘ruza 
matnlari.  
Ta’lim shakllari
 
Frontal, jamoaviy, guruhlarda ishlash. 
O’qitish shart
-sharoiti 
Texnik  vositalardan  foydalanish  va  guruhlarda 
ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
 
Monitoring va baholash 
Og‘zaki nazorat, savol
-javob, reyting tizimi asosida 
baholash. 
 
M
a‟ruzaning texnologik xaritasi
 
 
Faoliyat 
bosqichlari 
Faoliyatning mazmuni 
O’qituvchining
 
talabaning 
I. Kirish 
bosqichi 
(5 daqiqa) 
1.1.Mavzuning 
nomi, 
maqsadi, 
kutilajak 
n
atijalarini e‘lon qiladi. 
 
1.2.O‘quv  mashg‘ulotining  shakli,  o‘tkazilish 
tartibini  tushuntiradi  va  baholash  mezonlarini 
e‘lon qiladi.
 
1.3.Mavzu 
bo‘yicha 
ma‘ruza 
matnlarini 
tarqatadi (har bir talabaga). 
1.4.Mavzuning 
rejasi 
va 
asosiy 
tushunchalarini  eshittiradi  va  qisqacha  izoh 
beradi.  
Tinglaydilar.  
Mavzu nomini va 
rejasini yozib 
oladilar. 
II. Asosiy 
bosqich 
(70 daqiqa) 
2.1.  Aqliy  hujum  metodi  orqali  talabalarni 
faollashtiradi.  Berilgan  savolga  o‘ylab  javob 
berishni  taklif  qiladi  (javoblar  1-
2  so‘zdan 
ibo
rat bo‘lishi kerakligini eslatadi):
 
- Tafakkur turlarini yozing. 
Bir talabaga javoblarni doskada yozib borishni 
taklif qiladi. Fikr bildirish to‘xtatiladi va javoblar 
tahlil qilinadi (15 daqiqa). 
2.2.  Talabalarni  to‘rtta  kichik  guruhlarga 
bo‘ladi.  Mashg‘ulotning  o‘tkazilish  tartibini 
yana  eslatadi.  O‘quv  mashg‘uloti  «o‘zi 
o‘rganib, 
o‘zgaga 
o‘rgatish», 
ya‘ni 
hamkorlikda 
o‘rganish 
prinsipi 
asosida 
o‘tkazilishini aytadi.
 
2.3.  Guruhlarga  ekspert  varaqlarini,  shu  bilan 
birga  har  bir  talabaga  geometrik  shakl 
tarqatadi 
va 
faoliyatlarini 
tashkil 
qiladi 
(geometrik  shakllarni  vaqtincha  bir  joyga 
qo‘yishlarini, 
vaqti 
kelganda 
undan 
foydalanishlarini aytadi). 
Guruhlarda  ishni  tashkil  qiladi.  (matnni 
o‘rganib,  muhokama  qilishga  15  daqiqa 
beradi). 
2.4.  Doira  olgan  talabalar  1-stol,  uchburchak 
shaklini olganlar 2-stol va turtburchak olganlar 
3-stol  atrofiga 
o‘
tirishlarini  aytadi.  Har  xil 
guruhlardan 
to‘plangan 
talabalar 
o‘
z 
Savolni muhokama 
qilib, ularga javob 
beradi. 
Guruhlar faoliyatni 
tashkil qiladilar. 
Matnlarini o‘qib, 
savollarga javob 
topadilar. Ma‘lum
otni 
muhokama qilib, fikr 
almashib, 
sistemalashtiradilar.  
Format 
qog‘oziga 
sxema 
tarzida 
tushiradilar. 
Talabalar 
belgilan-
gan 
stol 
atrofiga 
o‘
tirib, 
bir-biriga 
javoblarni 
tushuntiradilar. 
Dastlabki 
joylariga 
kelib o‘tiradilar.
 
Tayyor 
ma‘lumotni 
taqdim  etish  uchun 
chizmali organayzer-
lar ishlab chiqadi. 
Guruh sardorlari 
tayyor ma‘lumotlar
-ni 

---