O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta`lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

10.3-§. Tarmoq topologiyasi.

Tarmoq topologiyasi - bu kompyuterlar aloqa kanallari birlaShuvining mantikiy sxemasi. Lokal tarmoqlarida kupincha quyidagi uch asosiy topologiyaning biridan foydalaniladi: chiziqli (shinali), halqasimon vai yuldo’zsimon. Boshqa kupgina topologiyalar Shu uchtasidan kelib chiqadi. Tarmoq o’zellarining (tugunlari) kanalga kirish ketma-ketligini aniqlash uchun kirish uslubining o’zi zarur. Kirish uslubi - bu moddiy darajada o’zellarni birlashtiruvchi ma’lumoto’zatish kanalidan foydalanishni belgilovchi qoidalar to’plamidir. Lokal tarmoqlarida eng keng tarqalgan kirish uslublari Ethernet, Trken-Ring, Arenet sanaladi. Tarmoq platalari moddiy qurilma bulib, xar bir kompyuter tarmog’iga urnatiladi va tarmoq kanallari bo’yicha axborot o’zatish xamda qabul qilishni ta‘minlaydi.
Tarmoqning mantiqiy bog’lanishlari konfiguratsiyasi deganda, undagi ma’lumoto’zatish yo’llarining shakli tuShuniladi. Bunday yo’llar tarmoqdagi kommunikatsion qurilmalarni sozlash paytida hosil qilinadi. Tanlangan elektr bog’lanishlar topologiyasi tarmoqning ko’pgina ko’rsatgichlariga ta‘sir qilishi mumkin. Masalan, zahira bog’lanishlarning mavjudligi, tarmoqning ishonchliligini oshiradi va axborot o’zatish kanallarini bir maromda yuklash imkonini beradi. Qo’shimcha stansiyalarning ulash mumkinligi esa, tarmoqni osonlikcha kengaytirish imkonini beradi. Tarmoqni qurish arzonroq tushadigan bo’lishini hisobga olib ham, topologiyalarni tanlash amalga oshiriladi. Kompyuter tarmoqlarini qurishda ishlatiladigan asosiy topologiyalarni ko’rib chiqamiz (10.4-rasm).
To’liq bog’lanishli topologiya – bunda har bir kompyuter tarmoqdagi boshqa kompyuterlar bilan bog’langan bo’lishi kerak. Har bir kompyuter uchun ko’p sonli kommunikatsion portlar va juda ko’p alohida aloqa chiziqlari mavjud bo’lishi kerak bo’ladi. To’liq bog’lanishli topologiyadan tarkibida kompyuterlarining soni ko’p bo’lgan tarmoqlarda foydalanilmaydi. Ushbu topologiya asosida kompyuterlarining soni uncha ko’p bo’lmagan ko’p mashinali komplekslarda va kompyuter tarmoqlarida uning serverlarini o’zaro ulash uchun foydalanish mumkin

10.4-rasm. Tarmoqlarni qurishda ishlatiladigan asosiy topologiyalar.