62
mutanosibligi masalasini o‘rganib chiqamiz. Bu yerda M.G.Rozenbergning nuqtai
nazarini asosli deb hisoblash mumkin, uning fikricha, 1980- yilda qabul qilingan
Vena konvestiyasining 90-moddasiga ko‘ra, bu Konvensiya mazkur davlatlar
qatnashgan boshqa xalqaro shartnomalar ijrosiga ta’sir etmaydi.
Shuning uchun, agar shartnoma MDH, YUS amal
qilish sohasiga tegishli
bo‘lsa, unda aynan shu hujjatdan foydalaniladi.
“O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari to‘g‘risida”gi FK ga
tayanib, quyidagicha takidlanadi, 1980- yildagi Vena Konvensiyasining 90-
moddasida “Xalqaro bitim” tushunchasi faqat ratifikatsiya qilingan shartnomalarni
nazarda tutadi. Bu tasdiqlarga quyida keltirilgan sabablarga ko‘ra qo‘shilish qiyin:
Birinchidan, 1980- yildagi Vena Konvensiyasining 90-moddasini inkor etish
mumkin emas, chunki biror ijtimoiy munosabatlarni tartibga soluvchi yangi
xalqaro shartnoma mavjud bo‘lsa, unda u bu vaziyatda o‘zi mazkur munosabatlarni
tartibga solishdan voz kechadi.
Ikkinchidan, Vena Konvesiyasining ratifikatsiya qilinganligiga hamda
1992- yildagi Bitim hukumatlararo akt ekanligiga ishora o‘z-o‘zidan yuridik
mohiyat masalani hal etmaydi. 1969- yildagi xalqaro
shartnomalarda huquq
to‘g‘risidagi Vena Konvensiyasi hamda umumiy xalqaro huquq qoidalariga ko‘ra
har bir xalqaro shartnoma majburiy shartda bajarilishi kerak. Adabiyotda haqqoniy
takidlanganidek, davlatlararo, hukumatlararo va idoralararo shartnomalar
o‘rtasidagi tafovutlarga qaramay, “ularning barchasi, umuman olganda, davlat
shartnomalari hisoblanadi” va ularning darajasidan qatiy nazar, “ Xalqaro huquqga
muvofiq bir xil yuridik kuchga egadir”
Biroq,
takidlash joizki, xalqaro shartnomalarning o‘zaro mutanosibligi
haqidagi masala mutloq qo‘yilmaydi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi“Xalqaro
shartnomalarining Arbitraj masalalariga qo‘llanishi haqida”gi Qarorida
takidlanishicha: “Ikki tomonlama xalqaro shartnoma hududiy va umumiy
xususiyatdagi ko‘p tomonlama shartnomalarga nisbatan maxsus meyoriy akt
hisoblanishini sud inobatga oladi”. Shunday qilib, maxsus meyoriy akt umumiy
akt oldida ustunlikka ega.
Uchinchidan, “O‘zbekiston Respublikasixalqaro shartnomalari to‘g‘risida”gi
FK
asosida qurilgan, yuridik kuchiga oid xalqaro shartnomalarning mutanosiblik
ierarxiyasi faqatgina xalqaro shartnomalarning O‘zbekiston meyoriy aktlariga
nisbatan yuridik kuchining nishbatiga tegishlidir. Ratifikatsiya qilingan xalqaro
shartnoma O‘zbekiston RespublikasiHukumatining qaroriga nisbatan ustunlikka
egaligi haqidagi faktdan ratifikatsiya qilingan xalqaro shartnoma hukumatlararo
xalqaro shartnomadan ustun ekanligi kelib chiqmaydi. Bunday yondashuv
qonunga o‘ta keng mano berish deb, hisoblanishi mumkin.
To‘rtinchidan, O‘zbekistonning xalqaro shartnomalari
tizimida aynan
ratifikatsiya qilinganlari eng yuqori yuridik kuchga ega. Biroq, O‘zbekiston
Respublikasi Konstitutstiyasi “O‘zbekiston Respublikasixalqaro shartnomalari
to‘g‘risida”gi FKda bizga quyidagini xulosa qilishga imkon beradi. Xalqaro
shartnomalar meyorlarining O‘zbekiston Respublikasiqonunlari meyorlariga
nisbatan ustunlik qoidasi faqatgina ratifikatsiya qilingan va O‘zbekiston
63
Respublikasida rasman e’lon qilingan xalqaro shartnomalarini nazarda tutadi,
O‘zbekiston Respublikasixalqaro shartnomalari meyorlarini ichki davlat
munosabatlariga qo‘llash qoidasini, faqatgina shu
shartnomalarni bajarishga
rozilik ratifikatsiyadan boshqa shaklda berilgani uchun ishlatmaslikka asos yo‘qdir.
Bu yerda, rozilik aynan federal qonun shaklida berilgani katta ahamiyatga ega.
Dostları ilə paylaş: