Oʻzbekiston respublikasi

g
1
 oʻrtacha tarmoq darajasigacha oʻsishi yoki bir 
muncha pastroq boʻlishi mumkin. Undan keyin qandaydir oʻtish davri 
mobaynida  korxona  rivojlanishining  barqarolashuvi  kuzatiladi  va  bu 
davrda  dividendlarning  nisbatan  barqarorligi  yoki 
g
2
  koeffitsientda 
oʻzgarishi  kuzatiladi.  Oxirgi  bosqich  boshlangandan  soʻng  maʻlum 
darajada barqarorlashadi yoki yuqori boʻlmagan 
g
3
koeffitsientda oʻsib 
boradi. Shunday qilib korxona rivojlanish bosqichlariga mos ravishda 
dividend  toʻlovlarining 
g
1
,  g
2
,  g
3
koeffitsientlardagi  oʻsish  surʻatlarini, 
shuningdek,  har  bir  bosqich  davomiyligi  prognozini  amalga  oshirish 
lozim.  Korxona  rivojlanishining  real  jarayonlari  bilan  bir  xil  boʻlgan 
bunday  modelning  bir  xil  prognozlarini  yuqori  aniqlikda  hisob-kitob 
qilish amaliyotda bir muncha murakkablik kasb etadi. 
DDM 
modelining koʻrib chiqilgan turlari kutilayotgan dividendlar 
va ularning oʻsish surʻatini prognozlashga asoslanadi. Lekin bu model 
ham 
nazariy 
jihatdan 
asoslanganligiga 
qaramasdan 
qator 
kamchiliklarga  ega.  Masalan,  bu  modellar  umuman  dividend 
toʻlamaydigan, nomuntazam dividend toʻlovlarini amalga oshiradigan, 
arzimas  summada  dividendlar  toʻlaydigan  korxonalar  aksiyalarini 
baholash uchun toʻgʻri kelmaydi. 
Pul oqimlarini diskontlashga asoslangan modellar xorijiy tajribada 
keng  qoʻllaniladigan  modellardan  biri  hisoblanadi.  Bu  model 
shakllanishiga nisbatan ikkita asosiy yondashuv amal qiladi. 
Birinchisi  korxona  aktivlaridan  boʻsh  pul  oqimlari 
FCFF
t
ni 
prognozlashga  va  keyin  esa  korxona  bozor  qiymati 
V
  ni  baholashga 
asoslanadi.  Korxona  qiymatini  baholash  umumiy  formulasi  quyidagi 
koʻrinishga ega: 
 
, 
bu yerda 
r – 
korxona kapitalining oʻrtacha qiymati (
r 
= 
WACC
). 

---

 
62 
Undan keyin xususiy kapital qiymati – 
MV (E)
ni baholash uchun 
V 
miqdordan  korxonaning  sof  qarzi  bozor  qiymati  ayriladi.  Oxirgi 
bosqichda  olingan  natija  chiqarilgan  aksiyalar  soniga  boʻlinadi  va 
natijada bitta aksiyaning haqiqiy qiymati aniqlanadi. 
Boshqa  yondashuvda 
FCFF
t
  pul  oqimlari  diskontlanadi.  Bunda 
diskontlash  stavkasi  sifatida  korxona  xususiy  kapitali  boʻyicha  talab 
qilinadigan  daromadlilik  koʻrsatkichidan  foydalaniladi.  Natijada 
xususiy  kapital  qiymatini  aniqlash  uchun  quyidagi  formuladan 
foydalaniladi: 
 
, 
bu yerda 
r
E
 – 
xususiy kapital boʻyicha talab qilinadigan daromadlilik. 
Bitta  aksiyaning  haqiqiy  qiymati 
V
E
miqdorni  muomaladagi 
aksiyalar soniga boʻlish orqali aniqlanadi. 
Aksiyalarni  baholashda  keng  qoʻllaniladigan  yondashuvlardan 
yana biri turli xil moliyaviy koeffitsientlardan foydalanish hisoblanadi.  
Aksiyalarni  baholashda  koʻpchilikka  maʻlum  va  keng 
qoʻllaniladigan  koeffitsient  aksiya  bahosining  foydaga  nisbati 
koeffitsienti hisoblanadi (
Price/Earnings – P/E
). Bu koʻrsatkich aksiya 
bozor  bahosi 
P
  ning  bitta  aksiyaga  toʻgʻri  keladigan  sof  foyda 
koʻrsatkichi 
EPS 
ga nisbati sifatida aniqlanadi.  
Mazkur  baholash  modelining  mohiyati  quyidagicha  ifodalanadi. 
Dastlab kelgusi davrda korxonaning bitta aksiyasiga toʻgʻri keladigan 
daromad baholanadi, yaʻni 
EPS 
koʻrsatkichi aniqlanadi. Undan soʻng 
olingan  koʻrsatkich  aynan  bir  xil  korxonalar  uchun  hisoblangan  yoki 
mazkur  tarmoq  uchun  oʻrtacha