O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika kafedrasi navoiy 2007 Ushbu matn qo’llanma bakalavriat ta`lim standartlariga kiritilgan «Pedagogik texnologiya asoslari»

Ta`lim
Uzluksiz, ixtiyoriy (majburiy).
O’rgatadi, yo’l ko’rsatadi, ruhlantiradi.
Hayotdagi eng yorug chirog’!
Bilim.
Odob

Go’zal, yaxshi

Insonni bezaydi, ulug’likka ko’taradi, yashnatadi.
Inson odobi bilan go’zal.
Axloq

Klaster usuli¹

Klasterlarga ajratish- o’quvchilarga biror-bir mavzu to’g’risida erkin va ochiq tarzda fikr yuritishga yordam beradigan pedagogik strategiyadir. Bu usul ko’p variantli fikrlashni o’rganilayotgan tushuncha (hodisa, voqea)lar o’rtasida aloqa o’rnatish malakalarini rivojlantiradi. «Klaster» so’zi g’ujm, bog’lam ma`nosini anglatadi. Klasterlarga ajratishni da`vat, anglash va mulohaza qilish bosqichlaridagi fikralashni rag’batlantirish uchun qo’llash mumkin. U asosan yangi fikrlarni uyg’otish, mavjud bilimlarga etib borish strategiyasi bo’lib, muayyan mavzu bo’yicha yangicha fikr yuritishga chorlaydi.
Biror mavzu bo’yicha klasterlar tuzishdan bu mavzuni mukammal o’rganmasdan oldin foydalanish maqsadga muvofikdir.
Klaster tuzish ketma-ketligi:

1. Katta varog’ qog’ozning o’rtasiga yoki sinf doskasiga yoxud yozish uchun foydalanish mumkin bo’lgan sathga «kalit» so’z yoki gap yoziladi;

   
   

2. Shu mavzuga tegishli deb hisoblangan va xayolga kelgan so’z va gaplar yoziladi;

   
   

3. Fikrlar paydo bo’lganda va ularni yozganda fikrlar o’rtasida mumkin bo’lgan bog’lanishlarni belgilash;

   
   

4. Fikrlar tugamaguncha yoki vaqt tamom bo’lgunicha xayolga kelgan barcha fikrlar yozilaveradi;

   
   

5. Keltirilgan so’z va fikrlar mazmuni va yaqinligiga qarab toifalarga ajratib chiqiladi.

   
   

Klaster tuzishda guruhdagi barcha o’quvchilarning ishtirok etishi, shu guruh uchun g’oyalar o’zagi bo’lib xizmat qiladi.

Insert usuli²
Insert usuli tushunishni kuzatish vositasidir. Insert- bu o’quv jarayonida o’z anglashini faol kuzatish uchun o’quvchilarga imkoniyat beradigan kuchli vositadir, chunki shunday hollar borki, odam matnni oxirigacha o’qib, u yerda nima yozilganligini eslab qololmasligi mumkin.
Bu esa odam nima o’qiyotganini tushunmay, o’qish jarayonida faol bo’lishga qatnashmaydigan va o’z anglashini kuzatmaydigan hollarning misolidir. Insert- bu matn bilan ishlaganda faollikni qo’llab- quvvatlash uchun kuchli vositadir.
O’quvchi matn bilan ishlayotganda bir qator belgilarni qo’yib boradi, ular esa quyidagi ma`nolarni bildiradi:
V - bilganlarimni tasdiqlaydi
+ - yangi axborot
- - bilganlarimga zid keladi
? - meni o’ylantirib qo’ydi.
Matnni insert usulida o’rganganda quyidagi jadvaldan foydalanish mumkin

«V»	« - »	« + »	« ? »
«ha» - o’qiganlaringizdan aniq bilgan yoki bilaman deb o’ylagan ma`lumot	«manfiy» - o’qiganlaringiz, bilganlaringizga qarama-qarashi ma`lumot	«musbat» - o’qiganlaringiz orasida siz uchun yangi bo’lgan ma`lumot	«savol» - o’qiganlari-ngizdan siz uchun tushunar-li bo’lmagan yoki shu haqda ko’proq narsa bilishni istagan ma`lumot