O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi

So`rovnoma natijalari 
Savollar 
Bilim darajalari va javoblar 
Past 
o`rta 
yuqori 
old. kеy. old. kеy. old. kеy. 
Sen qachon nonushta qilasan-kechqurunmi, 
ertalabmi? Tushlikni ertalab qilasanmi, 
kunduzimi? Tushlik oldin buladimi yoki 
kechki ovqat? 
36 
88 
54 
100 84 
100 
Sen qayerda yashaysan? Uy manzilingni ayt( 
Qanday mamlakatda? Prezident kim ? 
Vatanimizning bayrogini, gerbini ko’rsat? va 
boshk.) 
Otang (onang) kim bulib ishlaydi? 
Rasm chizishni yaxshi kurasanmi? Bu 
qalamning (lentaning, rumolning rangi 
qanaqa? 
34 
65 
54 
66 
87 
100 
Xozir yilning qaysi fasli- qishmi, baxormi, 
yozmi, kuzmi? Nega sen shunday deb 
45 
88 
56 
87 
86 
100 

---

52 
xisoblaysan? 
Nega qor qishda buladi, yozda emas? 
Xaydovchi (shifokor, o’qituvchi ) nima ish 
qiladi? 
31 
66 
35 
89 
98 
100 
Maktabda qung’iroq, parta nima uchun 
kerak? 
36 
88 
44 
90 
98 
100 
Uzingning ung kuzingni, chap qulog’ingni ( 
ung yoki chap qo’l bilan ) kursat. Kuz va 
quloq nima uchun kerak? 
29 
56 
37 
87 
98 
100 
Qanday xayvonlarni bilasan? 
49 
87 
75 
100 100 100 
Sen qanday kushlarni bilasan?47 
47 
88 
56 
98 
93 
100 
Nima katta: sigirmi, echkimi? Kushmi yoki 
asalari? Nimani panjasi katta: kuchuknikimi, 
xuroznikimi? 
56 
85 
58 
90 
94 
100 
Nima katta: 8mi, 5mi, 7mi, 9 dan 2 gacha 
sana. 
46 
82 
57 
89 
92 
100 
Bilmasdan birovning narsasini sindirib 
kuysang nima kilish kerak? 
Uy telefonlaringning, onangning, otangning, 
buvingning ish joylaridagi telefonlarning 
rakamini eslab kur… 
Aga ota-onang ( kechkurun va dam olish 
kunlari) uyda yuk bulsa – kayerda bulishi 
mumkin?

---

53 
Sen ( katta dukonda, bozorda, xayvonot 
bogida, seni majburan olib ketganda, 
notanish kuchada kup kishilik avtobusda, 
metroda va boshk.) adashib kolsang, bunday 
xolatlarda nima kilgan bularding? 
Senga kuchada bezorilar duch keldi va 
tegajonlik kildi… 
so`rovnoma jadvali 
Mazkur so`rovnomalar bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda ularning ma’naviy, 
aqliy, axloqiy, jismoniy yetukligini belgilovchi omil bo’lib xizmat qiladi. Bolalar
nazariy va amaliy bilimlarga ega ekanligi mazkur so`rovnomada aks etgan. Ma'lum 
tadbirlardan so`ng bolalarning nazariy va amaliy bilim darajalari kеskin oshganligi 
jadvalda yorqin ifodasini topgan.

---

54 
XULOSA 
Hozirgi 
sharoitda 
bolalarning 
maktabga 
tayyorgarlik 
darajalariga 
qo’yilayotgan jiddiy talablar bu borada zaruriy chora-tadbirlarni ishlab chiqish 
lozimligini taqazo etmoqda. 
―O’zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limto’g’risida Nizom‖ ga 
muofiq maktabgacha ta’limni bola uyda (ota-onalarning mustaqil ravishda ta’lim-
tarbiya berishi orqali) yoki doimiy faoliyat ko’rsatadigan maktabgachata’lim 
muassasalariga jalb qilinmagan bolalar uchun maktabgacha ta’lim muassasalarida, 
maktablarda, mahallalarda tashkil etilgan maxsus guruhlar yoki markazlarda 
oladi.Bu yerda ular haftada 5kun shug’illanishadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan shug’illanuvchilar 6-7 
yoshli bolalarning maktab ta’limiga tayyorgarlik darajasini aniqlashda asosiy shart 
hisoblangan maktabgacha bo’lgan hayot tarzi uning maktabda kechadigan 
kundalik faoliyatga o’tishida bir ko’prik vazifasini o’tashi hamda oila yoki 
bog’chadagi ta’lim-tarbiya sharoitlaridan umumiy o’rta ta’lim maktablarida 
beriladigan ta’lim-tarbiya muhitga silliq o’tishini ta’minlashi zarurligini ham 
hisobga olishlari lozim. 
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga o’tishi hamisha uning 
hayoti, xulqi, qiziqishi va kundalik munosabatlarida anchagina jiddiy 
o’zgarishlarni yuzaga keltiradi.Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolani 
bog’chada yoki uydayoq maktab ta’limiga tayyorlash jarayonida uncha qiyin 
bo’lmagan bilim, tushuncha, ko’nikma va malakalar bilan tanishtirish, o’z 
navbatida bolada kechadigan moslashuv davri jiddiy qiyinchiliklarsiz o’tishga 
yordam beradi. 

---

55 
Yetakchi mutaxassislarning fikricha ―maktabga tayyorgarlik‖ tushunchasi 
bolani maktabga tayyorlashning jismoniy, shaxsiy, (ruhiy), aqliy va maxsus 
tayyorgarlik yo’nalaishlarini o’z ichiga oladi. 
Jismoniy tayyorgarlik bolaning sog’lomligi,harakat ko’nikmalari sifati 
ko’rish motorikasi va qo’l mushaklarining o’zaro muofiq tarzda rivojlanishi bilan 
izohlanadi. 
Shahsiy (ruhiy) tayyorgarlikda esa bolaning maktabgacha ta’lim 
muassasasida tarbiyalanganligiga ko’ra turlicha bo’lishi mumkinligi nazarda 
tutiladi.Bunda bolada sharoitga ko’ra umumiy o’rta ta’lim maktablaridagi ta’lim-
tarbiya borasida tegishli tasavvur va tushunchalaar shakllangan bo’ladi.Ulardagi 
ana shu ruhiy tayyorgarlikni tarbiyachilar to’g’ri yo’nalishga sola bilishlari lozim. 
Shuningdek, maxsus tayyorgarlik bolani ilk savodxonlikka o’rgatish va unda 
maktabvning 1- sinf o’quv dasturi materiallarini yetarli darajada egallash haqidagi 
tushunchani shakllantirishni nazarda tutadi.Shu o’rinda bir narsani ta’kidlash 
lozimki, bolaga po’qishni ayniqsa tez o’qish va yozishni o’rgatish eng asosiysi 
emas. 
Eng asosiysi bolaning lug’at boyligini oshirish undan ongli faol foydalana 
olishni, tovushni tiniq eshitishni, aniq talaffuz qilishni, tovushlarni so’zlardan 
ajrata olishni ta’minlash va ―Uchinchi ming yillikning bolasi‖ dasturiga kiritilgan 
ilk savodxonlik bo’yicha oddiy bilimlarni matematik tasavvurlarni egallashlariga 
erishishdir.Agar bola maktabgacha tarbiya davrida har tomonlama rivojlangan 
bo’lsa, u maktabda 1-sinf ta’limi jarayonida 2-3 oy davomida o’qish va yozish 
texnikasini 
qiyinchiliksiz 
egallab 
oladi.Maxsus 
tayyorgarlikning 
asosiy 
ko’rsatkichlari, bu faoliyatning tushinib yetilishi va erkinligi, ijodiy tasavvurning 
rivojlanganligi hisoblanadi.Ushbu sifatlar bolada maktabgacha tarbiya davrining 
so’ngida ilk savodxonlik, matematik tasavvurlarni rivojlantirish, o’ziga xos 

---

56 
faoliyatning yangi o’yin konstruksiyalash(qurish-yasash) chizish ko’nikma va 
malakalarni egallash asosida shakllanadi. 
Shuni unutmaslik kerakki, makktabga tayyorgarlik bolaninig hissiy hayotga 
boy faoliyatini tashkil etishdan iborat.Bu jarayon qayerda uyda yoki qayerda 
kechishidan qat’iy nazar bolaning kelajakdagi rivojiga asos bo’ladigan, uning 
maktabgacha bolalik pallasidagi qiziqish va ehtiyojlarni qondiradigan yorqin, 
yanada unitilmas voqea va ishlar bilan boyitilishi kerak. 
―Uchinchi ming yillikning bolasi‖ tayanch dasturida bolalarni har 
tomonlama rivojlantirish va maktabga tayyorlash uch yo’nalishdagi mashg’ulotlar 
asosida olib borilishi joroiy etilgan.Ushbu dasturdan foydalanilgan holda qisqa 
muddatli guruhlar maktab qoshida ochilgan tayyorlov, shanba, yakshanbalik va 
boshqa noan’anaviy guruhlar uchun mashg’ulotlar soni aniqlanadi hamda haftalik 
jadval tuziladi.Demak, farzandlarimiz oilada maktabga tayyor bo’lib kelishlari ham 
dasturimizda belgilangan asosiy vazifasidir. 
Biz tatqiqotimiz natijasida quyidagi natijalarni berishni maqsadga muofiq 
deb bildik. 
1.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni ilk yoshdan boshlab 
maktab ta’limiga tayyorlab borishni; 
2.
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachisi va maktab boshlang’ich 
ta’lim o’qituvchilari maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va maktab 
ta’limiga tayyorlashda ―Uchinchi ming yillikning bolasi‖ tayanch dasturi va 
―Bolangiz maktabga tayyormi?‖ o’quv qo’llanmasi bilan mustaqil foydalana 
olishlari lozim. 
3.
Bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda ularning

---

57