“SHо‘roi islomiya” jamiyati raisini muovini etib saylanadi. Natijada
ilg‘or fikrli kishilar uning atrofida tо‘plana boshlaydi. U 1918 yil may oyida
Toshkent shahrida
“Turk о‘chog‘i” ilmiy madaniy jamiyati tuzadi. U insonning
ma’rifatli bо‘lib, kо‘zi ochilmaguncha na о‘zini, na halqining erkini muhofaza qila
olishini, bu iymonsiz yekanini mutafakkirona noziklik bilan о‘z asarlarida ifoda
etadi.
Abdulla Avloniy 1907-yilda Toshkentning Mirobod mahallasida,
keyinchalik Degrez mahallasida yangi usuldagi maktablar ochdi.
Xadrada “Maktab kutubxonasi” nomli kitob dо‘koni ochdi. Avloniyning maktabi о‘z
oldiga qо‘ygan maqsad va vazifalariga mashg‘ulotlarni sinf – dars tizimi asosida
о‘z ona tilida olib borilishi bilan eski usul maktablaridan farq qilar edi. U о‘z
maktabida bolalarga tabiat, geografiya, tarix, adabiyot, til, hisob kabi fanlardan
ma’lumotlar berar edi. Ayniqsa о‘quvchilarni tabiat fanlari о‘simliklar,
hayvonlarning hilma – hilligi ularni parvarish qilish usullari haqida ma’lumotlar
berilishi juda qizitirgan. A.Avloniy maktablarda tabiiy fanlar ham о‘z rivojini
topgan.
A.Avloniy
“Usuli jadid” maktablari uchun
tо‘rt qismdan iborat
“Adabiyot yoxud milliy she’rlar”, “Birinchi muallim”, “Turkiy guliston yoxud ahloq”, “Ikkinchi muallim”, “Maktab gulistoni” kabi darslik va о‘qish kitoblari yaratdi.
Bu asarlarida dunyo halqlari asarlarini ulug‘lab, о‘z halqini dunyoviy ilmlarni
egallashga, madaniyatli va ma’rifatli bо‘lishga chaqiradi.
37 A.Avloniyning pedagogika oid asarlari ichida
“Turkiy guliston yoxud ahloq” asari XX-asr boshlaridagi pedagogik fikrlash taraqqiyotini о‘rganish
sohasida katta ahamiyatga egadir. Bu asar ahloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir.
О‘zbek pedagogikasi tarixida A.Avloniy birinchi marta
