O‘ZBÅÊist

Fond birjasining tashkiliy asoslari

1991-yilning bahorida O‘zbåkiston hukumatining qarori bilan råspublika tarixida birinñhi «Toshkånt» O‘zbåkiston Råspublikasi tovar-xomashyo birjasi tashkil etildi. O‘sha yilning yoziga kålib u tovar såksiyasida savdolarni o‘tkaza boshladi, qat’iy davlat narxlarining bålgilanishi amaliyotidan voz kåñhishni nazarda tutgan bozor munosabatlariga o‘tish, har bir korxona qat’iy bålgilangan xomashyo yåtkazib båruvñhilar va mahsulot istå’molñhilariga ega bo‘lgan sobiq Sovåt Ittifoqi råjali iqtisodiyotining o‘sha davrda barbod bo‘la boshlaganligi xo‘jalik yurituvñhi subyåktlar o‘zlari uñhun eng ma’qul bo‘lgan xomashyo yåtkazib båruvñhilar hamda mahsulot istå’molñhilarini mustaqil ravishda topa oladigan yangi iqtisodiy vositani barpo qilish zaruratini kåltirib ñhiqardi.

Tåz orada yuz bårgan sobiq Ittifoqning tarqalib kåtishi davlat tomonidan tartibga solinadigan muayyan qoidalar bo‘yiñha tashkil etilgan mustaqil iñhki bozorni jadallik bilan yuzaga kåltirishning maqsadga muvofiq ekanligini tasdiqladi. Dastlab birja mas’uliyati ñhåklangan jamiyat shaklida barpo etildi. Qator vazirliklar, idoralar, råspublikaning yirik korxonalari uning ishtirokñhilari bo‘lishdi. Birjaning ustav fondi 10 mln. rublni tashkil etdi. Biroq 1991-yil bahor oylarining oxiri va yoz oylarining boshida birja savdolarining shiddat bilan o‘sishi birja ustav sarmoyasining oshirilishi, uning ishtirokñhilari tarkibining kångaytirilishi zaruratini kåltirib ñhiqardi. O‘sha yilning avgustida «O‘zbåkiston tovar-xomashyo birjasi» mas’uliyati ñhåklangan jamiyat «Toshkånt» O‘zbåkiston råspublika univårsal tovar-fond birjasi (qisqartirilgan nomi — «Toshkånt» birjasi)ga aylantirildi va uning tarkibida qimmatli qog‘ozlar bozorining dastlabki rasmiy tashkiloti — Fond bo‘limi oñhildi. Fond bo‘limi zimmasiga qimmatli qog‘ozlarning uyushgan bozorini tashkil etish (fond boyliklari bilan birja savdolarini tashkil qilish), birjaning brokårlik o‘rinlarini sotish, birjaning ustav sarmoyasini shakllan- tirish maqsadida uning aksiyalarini joylashtirish vazifalari

birja byullåtåni to‘g‘risidagi Nizomga ko‘ra qimmatli qog‘ozlar rasmiy birja byullåtåniga kiritilgan hamda joylashtirish va (yoki) muomalada bo‘lish jarayonida bo‘lgan emission qimmatli qog‘ozlarning savdolarga qo‘yilishiga ruxsat båriladi.

Birjada joylashtirilayotgan va muomalada bo‘layotgan qimmatli qog‘ozlar qiymati O‘zbåkiston Råspublikasining milliy valyutasida ifodalanadi va to‘lanadi, qonunñhilikda ko‘zda tutilgan hollarda esa ñhåt el valyutasida to‘lanadi. Rasmiy birja byullåtånidagi qimmatli qog‘ozlar listing kompaniyalarining qimmatli qog‘ozlari va listingdan tashqari kompaniyalar qimmatli qog‘ozlariga bo‘linadi.