P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Atikə bint Əbü- ləla
- Fatimə bint Sə`d əl-Xeyir əl-Ənsari əl-Əndəlüsi
302 getmək onlara qadağan idi. Buna da geniş yayılmış bir rəva- yət səbəb olmuşdu. Məktəbə getmək də qadınlara yasaq edilmişdi. Çünki “əlil” bir “hədis”ə görə, qadın savadsız olmalıdır! İndiki dövrdə dini sahədə fəaliyyət göstərənlər arasında elələri vardır ki, qadınları yüz il bundan qabaqkı vəziyyətə qaytarmaq istəyirlər. Onlar haray-həşir salırlar ki, bəs qadın işləyə bilməz, onun əsas işi uşaq doğmaqdır! Tariximizin altıncı əsrinə səyahət edək. Qarşımıza Sünnə elmlərinin dərin bilicisi olmuş hədisçi-alim Atikə bint Əbü- ləla çıxır. O, hədisçi, qiraətşünas-alim, ədib, zahid, hədis el- mində gözəl dəsti-xətti və üslubu olmuş Həmədan imamı Hafiz Əbüləla ibn əl-Əttarın qızıdır. Deyilənə görə, xanım Atikə Əbülvəqt Əbdüləvvəl əs- Səncəridən çoxlu hədis dinləmiş, Həmədandan Bağdada gəl- miş, hədis elmlərini öyrənmişdir... Mühibbəddin ən-Nəccar yazır: “Onun barəsində yazılar qələmə almışıq. Allah rəhmət et- sin, hicri 609-cu ildə vəfat etdi. Gecə yarısı durdu, dəstə- maz aldı. Hava bərk soyuq idi. Sonra mehrabında namaz qılmağa başladı. Səcdəyə getdiyində vəfat etdi! Allah ondan razı qalsın! Şair də sanki onun barəsində deyib: Gecənin qaranlığında özü ilə tək qalar Namaz qılıb Tək və Səməd Allahı çağırardı. Elə bir abid idi ki, itaəti onda – Nə bir can, nə də ruh saxlamışdı. 303 Fatimə bint Sə`d əl-Xeyir əl-Ənsari əl-Əndəlüsi ilə siyahımıza son verək. Hicri 522-ci ildə Çində anadan olmuş, 600-cü ildə Bağdadda vəfat etmişdir. Atasından və Bağdadın digər böyük hədisçilərindən elm öyrənmişdir. Qahirə və Dəməşqdə dərs demişdir. Ondan çox saylı şeyxlər (alimlər) hədis dinləmişlər. Bu şeyxlərin arasında böyük alim Hafiz əl-Münzirinin də müəllimləri vardı. Münziri Fatimə bint Sə`d haqqında deyirdi: “Şeyxlərimiz və yoldaşlarımız ondan hədis dinləmişlər. O bizə şəhadətnamə verib!” Dediyimiz kimi, atası ilə birlikdə Çindən Bağdada gəlmiş, orada təhsil almışdır. Sonra Dəməşqə getmişdir. Daha sonra Qahirədə qərarlaşmış, vəfat edənədək orada yaşamışdır. Müq- tim dağının ətəklərində dəfn edilmişdir. Amma digər ila- hiyyatçı, ədib və dilçilərin qəbirləri kimi onun da qəbri si- linib-getmişdir... Faciə bundadır ki, bir qadın elmə xidmət etmək üçün Çindən Qahirəyə gəlir (atası da eyni məqsədlə Əndəlüsdən Müsəlman şərqinə gəlmişdi), amma bu, bəziləri üçün fərq et- mir. Onlar yaşadığımız bu tənəzzül və “qısır” dövrdə aləmə car çəkirlər ki, qadın evdən yalnız iki şey üçün: evlən- mək və basdırılmaq üçün çıxmalıdır! Dövrlə dövr, sələflə xələf, islamı yaşadan nəsillə onu tor- pağa gömən nəsil arasında, doğrudan da, böyük fərq vardır! 304 Müsəlman qadını və sosial fəaliyyət təşəbbüsləri Professor Həsən Əbdülvəhhab islam tarixində qadınların rolu mövzusundan bəhs edən sanballı kitab qələmə alıb. Müəllif göstərir ki, qadınlar ümumi xeyriyyəçilik işində, bir sıra ictimai boşluqların doldurulmasında, xeyirxahlığın vüsət tapmağında əhəmiyyətli rol oynamışlar. Kitabda oxuyuruq: “Mədəniyyətimizin elə bir sahəsi yoxdur ki, qadınlar ora- da əhəmiyyətli dərəcədə rol oynamasınlar. Misal üçün İslam fəthlərini götürək. Kişilərlə birlikdə qadınlar da fəthlərdə iş- tirak etmiş, savaş meydanlarında vuruşmuş, yaralıları sağalt- mış, orduya kömək məqsədilə var-dövlətlərini, bəzək əşya- larını, hətta saçlarını belə fəda etmişdilər. Qadınların elmi intibahdakı roluna gəlincə, bunu böyük alimlər etiraf edirlər. Məsələn, şair Əbu Nüvas özü haqqın- da deyirdi: “Altmış ərəb şairəsindən, o cümlədən Xənsa və Leyladan şer söyləmədikcə şer yazmadım”. Şam tarixçisi, hədisçi-alim Əllamə İbn Əsakirin müəl- limləri arasında səksəndən artıq qadın vardı... Məşhur şair Xəvarizmi şairələrin iyirmi min beytdən çox şerini əzbərləmişdi. Bir çox böyük alim qadınların yanında təhsil almış, onların şəhadətnamələrinə layiq görülmüşdü. 305 Bütün islam ölkələrində qadınlar abadlıq işlərinin aparıl- masında xüsusi rol oynamış, öz şəxsi varlarından Allah yo- lunda xərcləmişdilər. Məsələn, xəlifə Harun ər-Rəşidin həyat yoldaşı Xanım Zübeydənin gördürdüyü işlər misilsiz idi. Doğrudan da, bu xanım öz dövrünün əvəzsiz şəxsiyyəti olmuşdur. Qalaların, sərhədyanı tikililərin möhkəmləndirilməsində öz varından külli-miqdarda pul xərcləmişdi. İraqdan Məkkəyə gedən zəv- varların səfər zamanı çəkdiyi əzab-əziyyəti gördükdə mühən- dislər göndərmiş, onları pul və işçilərlə təmin etmişdi. Mü- həndislər Bağdad – Məkkə yolunu on beş hissəyə bölmüş, hər bir hissədə bir və ya iki su quyusu qazmış, yağış su- yunun saxlanması üçün hovuzlar tikmişdilər. Bəzi yerlərdə tələbata uyğun olaraq, imarətlər, məscid və qübbəli tikililər inşa edilmişdi. Yüksək xərclərə baxmayaraq, mühəndis və fəh- lələr suyun Məkkəyədək daşınmasına köməklik edirdilər. Həmin bulaq indi də qalmaqdadır. Adı “Zübeydə bulağı”dır. Bu bulağın inşa xərclərinin yazıldığı kağızı Xanım Zübeydəyə göstərdikdə onu çaya ataraq demişdi: “Hesabı Hesab Gü- nünə saxlayaq”. Abbasi xanədanlığı xanımları Mədinə şəhərinin abadlaşdı- rılmasına böyük diqqət yetirirdilər. Harun ər-Rəşidin kənizlə- rindən biri – Xanım Xalisə ilk dəfə olaraq, Peyğəmbər məs- cidinin həyətində supaylama sistemi inşa etdirmişdi. Qadınlar Əndəlüsdə, İraqda, Hicazda, Şam və Fələstində çoxlu məscid və xanəgah, karvansara və məktəb tikdirmişdi- lər. Bütün bu tikililər onların adını daşıyır. Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|