P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mö`təzililər
110 İnsanlar Allah haqqında nə qədər danışsalar da, bəşəri nitq və idrak Onu olduğu kimi təsvir edə bilməz. Allah ən bö- yükdür, ən ucadır, ən möhtəşəmdir! Müsəlmanın avamı da, alimi də həmrəydir ki, “Ona (Al- laha) bənzər heç bir şey yoxdur. O, (hər şeyi) eşidəndir, (hər şeyi) görəndir!” 1 Onlar yekdilliklə təsdiqləyirlər ki, bütün varlıq aləmini: mələkləri, cinləri, insanları, bitkiləri, cansız təbiəti Allah yaratmışdır. Çünki Allah varlıq aləminə “Ol!” deyib, o da olub! Yaratma və himayə şüası kəsilən kimi, hər şey yox olur! Bu şüanı kimsə tutub saxlaya bilməz! Orta məktəbdə müəllimlərindən biri bizə belə demişdi: “Mö`təzililər ∗ Allahı cənnətdə görəcəyimizi inkar edirlər. Bildirirlər ki, görmə istiqaməti, istiqamət məkanı, məkan materiyanı, materiya da yaradılmanı göstərir. Allah bütün bunlardan uzaqdır. (Müəllimim sözünə davam edir:) Bu deyilənlər bizə lazım deyil. Quranda möminlər üçün təsbit edilmiş “görmə” başqa şeydir və mö`təzililərin qoyduğu hə- min qayda-qanuna tabe deyildir... Metafizik və ya qeyb alə- minin özünəməxsus qanunauyğunluqları vardır və bu qa- 1 “əş-Şura” surəsi, 11-ci ayə. ∗ Mö`təzililər: islam fikri tarixində ilk rasional cərəyan sayılan mö`təzililiyin tərəfdarlarına verilmiş ad. Banisi Vasil ibn Əta (vəfatı – 749) olan bu cərəyan yarandığı ilk dövrlərdə yad rasional təlimlərdən islamı müdafiə etsə də, sonralar öz rasionallığında ifrata varmaqla ha- milik statusundan məhrum olmuş, mütəkəllim və üsul alimlərinin hücumuna məruz qalmışdır – tərcüməçinin qeydi. 111 nunauyğunluqlar bizim dünyanın qanunauyğunluqlarından fərqlənir. Elə isə mö`təzililərin məlum müqayisəsi əsassızdır!” Demək istədiyimiz budur ki, ixtilafa düşməyin heç bir mənası yoxdur. Çünki bir tərəfin təsdiqlədiyi şey digər tə- rəfin təkzib etdiyi şeyin eynisi deyildir. Əş`ərilər ∗ bu mü- bahisələrə son qoymağa çalışmışdılar. Yanıldıqları məsələlər də olub, doğru söylədikləri də. Onların xətaları bəzi fanatik hənbəlilərin ağıllı kəslər tərəfindən rədd edilmiş uydurma- larından daha ciddi deyildir... Bugün özlərini hər şeyi bilirmiş kimi göstərənlər sönmüş “tonqal”ı qalamaq, qaladıqdan sonra körükləmək fikrinə düş- müşlər. Özü də bu cəhdlərə biz elə bir “yoxsul” dövrdə rast gəli- rik ki, müsəlmanlar bir parça çörək üçün Qərb elmi və praktikasına möhtacdırlar. Həm ağlamalı, həm də gülməli vəziyyət yaranıb: bu çoxbilmişlər qeyb məsələləri ətrafında elə bir dövrdə mərəkə qoparmışlar ki, doğma torpaqlarında onlara üstün gəlib, mədəniyyətin ipini təkcə öz əllərində saxlayan avropalılardan dünyəvi elmləri dilənirlər... Bu çoxbilmişlər Adəmin Allahın surətində yaradıldığını is- batlamaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar. Bu şəxslərin işlə- ∗ Əş`ərilər: Sünni kəlam məktəblərindən biri sayılan əş`əriliyin tə- rəfdarlarına verilmiş ad. Banisi Əbülhəsən Əli ibn İsmayıl əl-Əş`əri olan əş`ərilik mötəzilənin “ilahiləşdirilmiş” ağıl, Quranın sonradan yaradıl- ması, ilahi müdaxilənin olmadığı mütləq iradə azadlığı və s. İddialarına qarşı çıxaraq bu iddialara meydan oxumuşdu. O bildirirdi ki, ağıl isla- mın irrasional mahiyyətlərini (qeyb məsələləri və s.) izah etmək gü- cünə sahib deyil – tərcüməçinin qeydi. 112 rinə dərindən bələd olsan, görəcəksən ki, onların Adəmə aidliyi ancaq və ancaq fizikidir! Allahın Adəmə bütün adları öyrətməsi baxımından on- ların ona aidliyinə gəlincə, başqalarının kosmosa uçmalarını, atomu parçalamalarını eşidirlər, amma kütbeyindirlər ki küt- beyin! Onlar sanki başqa dünyada yaşayırlar! Əgər bu insanlar cəmiyyətdə söz sahibi olsalar, əmin olun ki, islam oyanışı deyilən şey əsla baş verməyəcəkdir! 113 Dördüncü fəsil TƏSƏVVÜRLƏRİN REDAKTƏSİ VƏ SAXTAKARLIĞIN ƏNGƏLLƏNMƏSİ Bəzən Allahın dərgahında elm cihadı hərbi cihaddan daha məqbuldur. Biliklərin sağlamlaşdırılması həqiqəti ortaya çı- xarır, nəfsə səbat verir, xalqları məqsədlərinə çatdırır. Böyük dövlətlərlə kiçik dövlətlərin elmi-mədəni sahədəki sazişlərini nəzərdən keçirirəm. Məlum olur ki, güclü və he- gemon dövlətlər mədəni-elmi uğurlarından istifadə edib öz ağalıqlarını zəif dövlətlərə qəbul etdirmək istəyirlər. Əgər bu baş verərsə, zəif dövlətlərin bəxtinə həmişəlik məğlubiyyət yazılacaqdır... Bu səbəbdən bizdə yayğın olan bilikləri diqqətlə araşdı- rıram. Söhbət fərdi və sosial planda şəxsiyyətimizi forma- laşdıran biliklərdən gedir. Quran və Sünnə ilə üst-üstə düş- məyən bir məsələyə rast gəldiyimdə, təbii ki, həmin mə- sələ mənim üçün öz əhəmiyyətini itirir. Və mən bu qəbil məsələlərin elm dünyamıza necə “sızdığını” öyrənməyə ça- lışıram. Qarşıma yəhudi qissələri (israiliyyat), yunan nağılla- rı (yunaniyyat) və əcaib ərəb cahiliyyət hekayətləri (cahil- iyyat ) çıxır. Bəzən böyük adamlar bu “mədaxil”ə aldanır, onun həqiqi olduğunu isbatlamaq üçün əllərindən gələni edirlər. Hətta onların bəzisi iddia edir ki, Ömər ibn əl-Xəttab qadınlara Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|