Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

ERGASHGAN QOʻSHMA GAP
Qismlari ergashtiruvchi 
bogʻlovchilar yo shunday bogʻlovchi vazifasidagi soʻzlar yordamida 
bogʻlangan, bosh va ergash gapdan tuzilgan qoʻshma gap:
Ildiz oziq 
bеrsa, novda koʻkarar. 
ERGASH GAP
Ergashgan qoʻshma gap tarkibidagi tobe qism. 
Bosh gapga ergashib, bu gapni yoki uning biror boʻlagini qandaydir 
jihatdan aniqlab, belgilab keluvchi gap.
Masalan, 
Ta’til boshlansa, biz 
shaxmat musobaqasini oʻtkazamiz. 
Bu gapning 
Ta’til boshlansa 
qismi 
ergash gap, 
biz shaxmat musobaqasini oʻtkazamiz 
qismi esa bosh gap. 
 
ERGASH GAPLI QOʻSHMA GAP
– 
ayn.
ergashgan qoʻshma 
gap.
 
ERGASH SOʻZ
– 
q.
Tobe soʻz.
 
ERGASHTIRUVCHI BOGʻLOVCHILAR
Asosan ergash gapni 
bosh gapga bogʻlash va ular oʻrtasidagi turli munosabatlarni koʻr-
satuvchi bogʻlovchilar: 
ya’ni, -ki, chunki, goʻyo
va b. Ergashtiruvchi 
bogʻlovchilar ergash gap boʻlak bosh gap oʻrtasidagi qanday munosa-
batlarni ifodalashiga koʻra uch turga boʻlinadi: 1) aniqlov bogʻlov-
chilari (
q.
), sabab bogʻlovchilari (
q.
), chogʻishtiruv bogʻlovchilari (
q.
) 
ERKIN SOʻZ BIRIKMASI
– 
q.
Sintaktik erkin soʻz birikmasi. 
FE’LLI SOʻZ BIRIKMALARI
Hokim qismi fe’l bilan ifodalangan 
soʻz birikmalari: 
suv ichmoq, tez yurmoq, uydan chiqmoq.
 
FE’L-KESIM
Sodda gaplarda tuslanishli fe’l shakli bilan ifodalangan 
kesim:
Sen hali koʻp yashaysan. (
X. Sultonov)
Otlar oʻz-oʻzidan 
asta-sekin yurib ketdi. (
A. Qahhor)
 
GAP BOʻLAKLARI
Gap tarkibida ma’lum bir soʻroqqa javob 
boʻlib, ma’lum bir sintaktik vazifada keluvchi soʻz yoki soʻz birik-

---

173 
malari. Gap boʻlaklari gap tarkibidagi roliga qarab, ikki asosiy turga 
boʻlinadi: 1) bosh boʻlaklar (q.), 2) ikkinchi darajali boʻlaklar (q.).