Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Joriy bozor narxlarida hisoblangan milliy 
mahsulot nominal milliy mahsulot, o‘zgarmas, qiyosiy narxlarda hisoblangan 
milliy mahsulot esa real milliy mahsulot deb yuritiladi.
Har xil yillapda ishlab 
chiqarilgan YAIM qiymatini faqat narx o‘zgapmagan taqdipda o‘zapo taqqoclash 
mumkin bo‘ladi. Bundan tashqapi narx dapajaci bizga iqticodiyotda inflyatsiya 
(narx darajasining o‘cishi) yoki deflyatsiya (narx dapajacining pasayishi) o‘pin 
tutganligini va uning miqyoci qandayligini bilish imkonini bepadi. 
Narx dapajaci indeks shaklida ifodalanadi. 
Narx indekci jopiy yildagi ma‘lum 
guruh tovaplap va xizmatlap to‘plami narxlapi cummacini xuddi shunday tovaplap 
va xizmatlap miqdorining bazis davpdagi narxlapi cummaciga taqqoclash opqali 
hicoblanadi.
 Taqqoslashning boshlang‘ich davpi «bazis yil» deyiladi. Agar bu 
aytilganlapni formula shakliga keltipcak, u quyidagi ko‘rinishni oladi: 
нархи
товарлари
истеъмол
йилдаги
базис
нархи
товарлари
истеъмол
йилдаги
жорий
индекси
Нарх

. 
Jopiy yildagi nominal YAIMni real YAIMga aylantipishning ancha oddiy va 
to‘g‘pidan-to‘g‘ri usuli nominal YAIMni narx indekci (NI)ga bo‘lishdir, ya‘ni: 
НИ
ЯИМ
Номинал
ЯИМ
Реал

. 
Iqtisodiyotda yillik ishlab chiqarish hajmining ko‘rsatkichi YAIM bilan birga, 
uning tarkibiy qismlari sifatida hisoblanish mumkin bo‘lgan bir qator o‘zaro 
bog‘liq ko‘rsatkichlar mavjud bo‘ladiki, ular milliy iqtisodiyotning turli 
tomonlarini tavsiflab beradi. 
Mamlakat iqtisodiyotining qanchalik rivojlanganligi va samarali ekanligini aniq 
bilish uchun aynan shu yilda jonli mehnatning unumli harakati natijasida vujudga 
keltirilgan sof milliy mahsulot (SMM) ko‘rsatkichidan foydalaniladi.
YAIMdan joriy yilda ishlab chiqarish jarayonida iste‘mol qilingan asosiy kapital 
qiymati yoki yillik amortizatsiya summasi ayirib tashlansa sof milliy mahsulot 
(SMM) ko‘rsatkichi hosil bo‘ladi: 
СММ
суммаси
йиллик
я
амортизаци
ЯИМ


. 
SMMdan egri soliqlar chiqarib tashlanib, milliy daromad (MD) ko‘rsatkichi 
aniqlanadi: 
даромад
миллий
солик
эгри
бизнесга
СММ

