Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

3) 
norasmiy iqtisodiyot
– tovar va xizmatlarning ayriboshlash va taqsimlash 
bo‘yicha iqtisodiy sub‘ektlar o‘rtasidagi norasmiy o‘zaro aloqalar tizimi 
bo‘lib, u mazkur sub‘ektlar o‘rtasidagi shaxsiy munosabatlar va bevosita 
aloqalarga asoslanadi; 
4) 
yashirin ikkalamchi iqtisodiyot
 – yakka tartibdagi va kooperativ faoliyatning 
nazoratdan yashiringan, ya‘ni qonun tomonidan taqiqlangan yoki belgilangan 
tartibda ro‘yxatdan o‘tmagan turi. 
3. Yalpi ichki mahsulotni hisoblash usullari 
Yalpi ichki mahsulot (YAIM)ni hisoblashda milliy hisoblar tizimidan 
foydalaniladi.
Milliy hisoblar tizimi (MHT)
 
– bu barcha asosiy iqtisodiy 
jarayonlarni, takror ishlab chiqarish sharoitlari, jarayonlari va natijalarini 
tavsiflovchi o‘zaro bog‘liq makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, tasniflar va guruhlar 
tizimi
51
.
MHT BMT tomonidan e‘lon qilingan «Milliy hisoblar va yordamchi jadvallar 
tizimi» nomli hujjat asosida xalqaro statistikada standart tizim sifatida 1953 
yildan boshlab qo‘llanila boshladi. SHu davrdan (1953 yildan) buyon to 
bugungi kungacha MHT to‘rt marta o‘zgartirilib, takomillashtirildi. Lekin u 
hali ham takomillashtirishga muhtoj. Hozirgi davrda dunyoning 100 dan 
ortiq mamlakatlarida qo‘llanilmoqda. 
Milliy hisoblar tizimi asosida YAIM uch xil usul bilan hisoblanishi mumkin: 
51
McConnell, Campbell R. Economics : principles, problems, and policies 17th ed. 2008 page 134 

---

81 
Birinchi usul – bu YAIMni hisoblashga qo‘shilgan qiymatlar bo‘yicha yondashuv.
 
Bunda milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlari bo‘yicha yaratilgan 
qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisi hisoblab chiqiladi. Qo‘shilgan qiymatni