Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

Chet elliklarning milliy iqtisodiyot tovarlariga sarflari
xuddi mamlakat 
ishidagi iste‘molshilik sarflari kabi milliy ishlab chiqarish darajasiga bog‘liq. SHu 
sababli YAIMni sarflar bo‘yicha hisoblashda tovar va xizmatlarga chet elliklarning 
sarflari, ya‘ni eksport qiymati ham qo‘shiladi. Boshqa tomondan, iste‘mol va 
investitsion sarflar hamda davlat mablag‘larining bir qismi imrort qilingan, ya‘ni 
chet elda ishlab shiqarilgan tovarlarga sarflanadi. Milliy ishlab chiqarish umumiy 
hajmi asossiz oshib ketmasligi ushun imrort hajmi YAIM tarkibidan shiqariladi. 
Eksport va imrort miqdorlari o‘rtasidagi farq tovar va xizmatlarning sof 
eksporti yoki oddiy qilib sof eksport deyiladi.
Sof eksport ijobiy va salbiy 
bo‘lishi mumkin. 
Agar eksport imrortdan ortiq bo‘lsa ijobiy, imrort 
eksportdan ortiq bo‘lsa salbiy bo‘ladi.
Qarab shiqilgan sarflarning to‘rt toifasiga notijorat muassasalar (kasaba 
uyushmalar, siyosiy rartiyalar, diniy tashkilotlar va ijtimoiy tashkilotlar) 
sarflari va moddiy aylanma vositalari zaxirasidagi o‘zgarishlarni qo‘shib 
shiqish yo‘li bilan YAIM hajmi aniqlanadi. 
Ushinshi usul – bu YAIMni hisoblashga daromadlar bo‘yicha 
yondashuv
53
. 
Mazkur yilda ishlab shiqarilgan rirovard mahsulot hajmidan olingan barsha 
daromadlar uy xo‘jaliklari ixtiyoriga ish haqi, renta to‘lovlari, foiz va foyda 
shaklida kelib tushadi. SHu sababli bu usulda YAIM rirovard mahsulot 
hisobidan olingan ana shu barsha daromadlarni qo‘shib shiqish orqali 
aniqlanadi. 
YAIMni daromadlar bo‘yicha hisoblashda uy xo‘jaliklari, korxona va davlat 
muassasalarining dastlabki, ya‘ni taqsimlangan daromadlarini mehnat haqi 
va yalpi foydaga (renta, ssuda foizi va tadbirkorlik foydasi va h.k.) ajratish