1 мъаруза ўЎҒғҚқҲҳ

3 Boyliklar (resurslar)ni tejash ko„rsatkichlari
– mahsulotning xom- ashyo, 
materiallar, yoqilg‗i, energiyani va foydalanish (iste‘mol qiliщ)da mehnat resurslarini 
talab etishi darajasi bo‗yicha uning texnik mukammalligini aks ettiruvchi xossalarini 
tavsiflaydi. 
Boyliklarni tejash ko‗rsatkichlari uchta kichik guruhga ajraladi: 
a) xom-ashyo va materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish ko‗rsatkichlari, 
jumladan: 

xom-ashyoning solishtirma sarfi; 

materiallarning solishtirma sarfi; 

belgilangan sharoitlarda xom ashyoning nobud bo‗lishi;

belgilangan (reglamentlangan) sharoitlarda materiallarning nobud bo‗lishi 
va b. 

---

33 
b) energiya iste‘molining tejamlilik ko‗rsatkichlari, jumladan: 

yoqilg‗ining solishtirma sarfi; 

energiya (energiya tashuvchi) ning solishtirma sarfi; 

foydali ish koeffitsienti va b. 
Energiyadan tejamli foydalanish ko‗rsatkichlari sifatida, odatda, solishtirma 
ko‗rsatkichlardan, yani sarflanadigan energiya va (yoki) yoqilg‗ining ishlab 
chiqarilgan mahsulot yoki bajarilgan foydali ish hajmiga (ish birligiga) nisbatidan 
foydalaniladi. 
c) mehnat resurslaridan tejamli foydalanish ko‗rsatkichlari: 

mahsulotdan foydalanganda (iste‘mol qilinganda) umumiy mehnat sarfi; 

mahsulotdan foydalanganda (iste‘mol qilganda) asosiy ko‗rsatkich birligiga 
solishtirma mehnat sarfi va b. 
Xom ashyo, materiallar, yoqilg‗i, energiya va mehnat resurslaridan tejamli 
foydalanishni tavsiflovchi umumlashtirilgan ko‗rsatkichlar sifatida mahsulotni ishlab 
chiqish, tayyorlash va foydalanish (iste‘mol qilish) dagi sarf-xarajatlarni tavsiflovchi 
ko‗rsatkichlar qo‗llanilishi mumkin. 
4 Ergonomik ko„rsatkichlar
―inson – buyum‖ (jumladan, ―inson – mashina‖) 
tizimini tavsiflaydi va inson hayotida sodir bo‗ladigan gigienik, antropometrik, 
fiziologik va psixologik xususiyatlar majmuini hisobga oladi 
Ergonomik ko‗rsatkichlarga quyidagilar kiradi: 

shovqin darajasi; 

yorug‗lik darajasi; 

xarorat darajasi; 

mahsulot konstruksiyasining insonning tezlik imkoniyatlariga muvofiqligi; 

mahsulot konstrukdiyasining insonning kuch imkoniyatlariga muvofiqligi 
va b.