1 мъаруза ўЎҒғҚқҲҳ

 
1.5.1 Standartlashtirish va unda hal qilinadigan masalalar 
 
O‗zbekiston Respublikasi standartlashtirish davlat tizimi (O‗z.R.SDT) 
standartlashtirish tarmoqlararo tizimi (STT) ning tasnifi bo‗yicha I klassga kiradi. 
STT alohida guruhlar (sinflar) ga birlashtirilgan, tarmoqlararo tashkiliy-metodik va 
umumtexnikaviy asos bo‗luvchi me‘yoriy hujjatlar majmuidan iborat. O‗z SDT, 
standartlashtirishning asosiy vazifasidan kelib chiqqan holda, faoliyatning barcha 
sohalarida tartibga tushirishga qaratilgan iliiy-texnikaviy faoliyat sifatida, 
standartlashtirish ishlarining o‗zini tashkillashtirish va o‗tkazish tartibini belgilaydi. 
Bunda O‗z SDT, tizim sifatida, umumiy holda, ―Bir-biri bilai munosabatda va 
alokada bulgan, ma‘lum bir butunlikni, harakatda yagonalikni tashkil etuvchi 
elementlarning ma‘lum tartibi yoki to‗plami‖ tizim ta‘rifidan kelib chiqadi. Demak, 
O‗z SDT ―ma‘lum butunlik, yagonalikdan‖ iborat bo‗lib, faqat ―harakatda‖, ya‘ni 
doimiy va muttasil ravishda mukammallanish, rivojlanish, dolzarblanish sharoitlarida 
ishlaydi. 
O‗z.SDT me‘yoriy hujjatlarni rejalashtirish, ishlab chiqish, kelishish, davlat 
ro‗yxatidan o‗tkazish tartibini o‗rnatadi; me‘yoriy hujjatlarni tekshirish, bekor qilish, 
qayta ko‗rib chiqish, ularga o‗zgartarishlar kiritish; mahsulot ishlab chiqarishni 
me‘yoriy hujjatlar bilan ta‘minlash, xizmat ko‗rsatish, tashish, saqlash, xaridga 
chiqarish, ta‘mirlash, ishlatish (ist‘emol qilish), qayta foydalanish (utilizatsiya); 
me‘yoriy hujjatlarning ilmiy-texnikaviy darajasini ekspertizadan o‗tkazish va 
baholash ishlarini o‗tkazish usullari; xalqaro, davlatlararo, hududiy, xorijiy 
standartlarni qo‗llanish usullari va h.k. tartibini o‗rnatadi. 

---

29 
Asos bo‗luvchi standartlar barcha STT dagi, masalan, Konstruktorlik 
hujjatlarining yagona tizimi (O‗z. KHYaT), Texnologik hujjatlarning yagona tizimi 
(O‗z.THYaT), Mahsulot sifati ko‗rsatkichlari tizimi (O‗zMSKT), Sertifikatlashtirish 
milliy tizimi (O‗z SMT), Texnik-iqtisodiy, ijtimoiy axborotlarni tasniflash-kodlash 
yagona tizimi (O‗z.TIIA TKYaT), o‗lchashlar birliligini ta‘minlash davlat tizimi (O‗z 
O‗DT), Mahsulot yaratish va ishlab chiqarishni tashkil qilish tizimi 
(O‗z.MYaIChQT), Akkreditlash tizimi (O‗z. AT), Mahsulotni sinash tizimi 
(O‗z.MST), Sifat tizimi (O‗z.ST) va b. dagi faoliyatlarni tartibga soladi. 
Xalqaro standartlardan foydalanish maqsadlarida SDT da Standartlashtirish 
bo‗yicha xalqaro tashkilot (ISO) va Xalqaro elektrotexnik komissiya (MEK) ning 
atrof muhitni boshqarish tizimida, standartlar kataloglarini taqdim etish tartibida va 
xalqaro va hududiy standartlarni O‗zbekiston standartlari sifatida qabul qilish 
tartibida to‗rt xil nomli standartlar qabul qilingan. ―Standartlashtirish to‗g‗risida‖ 
O‗zbekiston Respublikasining qonuniga o‗zgartirishlar kiritish va standartlashtirishni 
yanada rivojlantirish va mukammallashtirishga qaratilgan, O‗zbekiston Respublikasi 
Hukumatining standartlashtirish masalalari bo‗yicha qator qarorlari (12 avgust 1994 
y., №410, 5 yanvar 1998 y. №5, 3 oktabr 2002 y. №342, 5 avgust 2004 y. №373) 
qabul qilinganligi munosabati bilan asos bo‗luvchi me‘yoriy hujjatlarga keyingi 
yillarda 50 ga yaqin o‗zgartirishlar kiritildi. 
Uz SDT, har qanday tizim kabi, quyidagi muhim asoslarga tayanadi: 

tashkiliy asoslar; 

huquqiy asoslar; 

tasniflash; 

atamalar va ta‘riflar; 

asosiy qoidalar; 

nazariy asoslar.