Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
339
“Bakı” simfoniyasının ədəbi planı
1-ci hissə Keçmişdə albanlar, farslar, ərəblər, ruslar, xəzərlər Bakıda yaşamış və Xəzər dənizində olmuşlar. Simfoniya şəhərin inkişafı problemini qoyur. Beləliklə, türk öz doğma ölkəsi haqqında mahnı oxuyur. Zərdüştlük dövründə cəmiyyətin quruluşu: 1) din xadimləri; 2) hərbi aristokratiya; 3) əkinçilər. İranda kommunist hərəkatı. 19 əsrdə Bakının görünüşü. Yanan məbəd. Qız qalası və onun haqqında əfsanə. Köhnə məscidlərin köhnə və digər qədim memarlıq abidələ- rinin görünüşü... Toy yürüşü (şəkil). Bakı. Bakı-neft.
2-ci hissə Bakının sənaye əhəmiyyətinin yüksəlişi və tərəqqisi, inqilabi həyəcanlar elə buradan başlamışdır. Gizli təşkilatlar və partiyalar. Sinfi mübarizənin güclənməsi. Vətəndaş müharibəsi, yanğınlar. Müsavat və Aprel inqilabı. Yanan buruq fontanları, yanğın həyəcanı, atışmalar, sakitlik: Suraxanıdakı ölən neft fəvvarəsindən təəssüratlar. Aprel inqilabının təzahürünü göstərmək.
3-cü hissə Zığdan qayıdış; Bakı dumana bürünmüşdür. Zavodların, fab- riklərin, qüllələrin siluetləri və bütün körfəz görünür. Beşillik qəhrəmanlarının adlı siyahısı. Bakının rəşadəti – (Bakı oyanır) – rəşadət – deməli romantika.
Ümumi qeydlər Yer təkinin, zavodların, mədənlərin, dəniz və dalğaların – uğultusu. 340
Küləyin – vıyıltısı. Dəmirçi sexində, atəşpərəstlər məbədində – od. Bakı elektrik enerjisi dənizində üzür (dəniz tərəfdən) əbədi atəşlər.
Mübarizə və inkişaf Beynəlxalq-tarixi əhəmiyyəti nəzərdə tutulur, sonra sovet simfonizminin problemi qoyulur. Nəzərdə tutulan ideyanın məzmunu forması müəyyən edilir. Nəyi nəzərdə tutmaq lazımdır: 1. Ştrasserlə söhbət; 2. Klassik simfonizmin möhürünü və onun texnikasının yek- nəsəqliyi; 3. Əvəzində hissələrin kontrastlılığını gücləndirmək və bun- dan istifadə etmək; 4. Müasir qərb bəstəkarlarının nəfis harmoniyasını; 5. Milli türk musiqi məktəbinin üslubunu; 6. Bütövlükdə dramatizmin lirikasını; 7. Marksizm-leninizm metologiyasını; 8. Sovet bəstəkarlarının təcrübəsini; 9. Ədəbi köhnəliyin əvəzinə hər bir hissənin lakonik adını; 10. …
Aidada ölüm (trambon). Yeraltı uğultu – tam-tam, tuba. Valtornada və tubada dodaq treli (zəngulə) – itlərin ulaşması. Bakının təbiətinin dəyişkənliyi. Bakının inkişafında həlledici rolu neft oynamışdır, deməli, bunun ardınca getmək lazımdır. 1. Xalq mahnılarının işlənməsi – nümunə kimi. 2. … “Formal həll: 1) türk musiqisinin öyrənilməsindən (Bakıda); 2) Avropa irsinin öyrənilməsindən; 3) Melodiyada, harmoniyada, orkestrovkada kvadratlılığın açılması dövrünün öyrənilməsindən üzə çıxır ki, bu da yaradıcı- lıq üçün aydın perspektivlər açır.
341
Yaradıcılıq düşüncəsini alətlərin maraqlarına uyğunlaşdır- maq – orkestrdə səslənməyə nail olmağın yeganə yolu budur. Simfoniyada yaradıcılıq düşüncəsinin daha qiymətli üsulla- rından istifadə etmək, məsələn, Çaykovskinin Altıncı simfoniya- sının 1-ci hissəsinin sonu. Simfoniyanın ideologiyası və məzmunu onun formasını açıb deyəcək”. “Mən burada Avropa texniki nailiyyətlərini açmaq mədəniy- yətini və öz istedadımı göstərəcəyəm”. “Oktyabra mücərrəd tarixi hadisə kimi baxmaq olmaz, onun əsl mənası oktyabrqabağı tarixi sarsıntıları və ictimai qaydanı təhlil edərkən aydın olacaq”. 1
yaşda musiqi sənətində belə zəngin irs və iz qoymaq hər bəstə- kara nəsib olmur.
1 Şərifova V. “Asəf Zeynallı”. A.Zeynallının simfoniyaya dair ədəbi plan və yazıları. “Azərbaycan bəstəkarları”, Bakı, 1986, s. 191-193. 342
IX HİSSƏ
MƏDƏNİYYƏTİ XX əsrin 1930-1940-cı illəri Azərbaycan mədəniyyətinin bü- tün sahələrində səmərəli inkişafla əlamətdardır. Məhz bu illərdə geniş maarifçilik və Avropa dəyərlərinə meyil ideyalarından ay- rılmaz olan nəhəng təşəbbüslər öz real bəhrəsini verdi. Sovet ha- kimiyyətinin elan etdiyi ümumi savad və pulsuz təhsil şüarları bu yolda güclü təkan oldu. Bu dövrdə yalnız yeni tip mədəniyyət deyil, həm də onu yaratmaq ideyasına mübtəla olmuş ziyalılar meydana gəlirdi. Ədəbiyyat, teatr və musiqinin inkişafı dövlət tərəfindən güclü maliyyələşdirilən müvafiq mədəniyyət müəssi- sələrinin fəaliyyətilə birgə idi. Dövlətin mədəniyyət sahəsində siyasəti, bir tərəfdən, Avropa mədəniyyətinin geniş təbliğatına, rus dilində təhsilə, digər tərəfdən isə gənc istedadlı azərbaycanlı- ların fəal surətdə irəli çəkilməsinə, yaradıcı fəaliyyətlərinin təş- viqinə yönəlmişdi. O illərdə əsasən Bakıda cəmləşmiş mədəni həyat çeşidli teatr-konsert panoramı ilə təmsil olunurdu. Dram teatrlarının repertuarını əsasən Şekspir, Molyer, Ostrovskinin pyesləri təşkil edirdi. Eyni zamanda məhz o illərdə S.Vurğun (“Vaqif”, “Xanlar”), M.İbrahimov (“Həyat”, “Madrid”), S.Rüs- təm (“Qaçaq Nəbi”) öz dram əsərləri ilə ilk dəfə çıxış edirdilər. Teatrların səhnəsində Cəfər Cabbarlının (“1905-ci il”, “Sevil”, “Yaşar”, “Od gəlini”) pyesləri, S.Rəhmanın (“Toy”, “Xoşbəxt- lər”) komediyaları tamaşaya qoyulurdu. 30-cu illərdə istedadlı gənc rəssam və heykəltaraşlar: T.Haqverdiyev, T.Tağıyev, K.Xan- larov, F.Əbdülrəhmanov və b. yaradıcı həyata qədəm qoyur- dular. P.Sabsay mühüm əsərlər yaradırdı, onlardan M.F.Axun- dovun abidəsini göstərmək olar. Ölkə kinomatoqrafiyası da inki- şaf etməyə başlayırdı. İlk filmlərdən “Lətif” (rej. Mixayılov), “Yeni üfüq” (rej. A.Quliyev, T.Braginski) əsərlərinin adlarını çəkmək olar. Teatr-dekor sənəti də uğurla inkişaf edirdi. “Kor- Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|