Filologiya məsələləri, №4, 2017
106
all amount to the same thing Quite apart from the problem of sorting out the
various conceptions of content, there is a problem about what kind of content
might be said to be expressed in linguistic communication. In particular,
there is the following sort of problem (discussed by Heck and Paul, ): Sup-
pose a speaker communicates a thought by means of a proper name. Is the
person or thing named literally part of that content, or does the content
contain, in place of the thing named, just some description or concep-
tualization of that object? If the thing named is literally part of the content,
then we may find that we have to say that communication has been
successful, because the hearer has grasped the right content, even though
intuitively communication has not succeeded, because the hearer has grasped
this content in the wrong way. If, on the other hand, we build some
characterization of the object named into the content, then it may be
unreasonable to expect hearers to grasp the content solely on the basis of the
speaker's words and the setting.
Bibliography
1.Lev Vygotsky (1986) "Thought and Language" (newly revised and edited
by Alex Kozulin)
2.Ekkehart Malotki (1983) "Trends in Linguistics Studies and Monographs
20 Hopi Time"
3.Thomas Tsoi "The Relation between Language and Thought"
4.http://en.wikipedia.org/wiki/Linguistic_relativity
5..http://www.mnsu.edu/emuseum/cultural/language/whorf.html
6.http://www.aber.ac.uk/media/Documents/short/whorf.html
7.http://www.angelfire.com/journal/worldtour99/sapirwhorf.html
8.http://www.usingenglish.com/speaking-out/language-thought-
sapirwhorf.html
Suqurə Məhərrəmova
Dil və düşüncənin əlaqəsi
Xülasə
Məqalədə dil və düşüncə arasında əlaqənin movcudluğu ətrafinda öz
arqumentlərini irəli sürən linqvist və psixoloqların müxtəlif fikirlərindən
söhbət açilir.”Mulda nəzəriyyəsi” və “Klouk nəzəriyyəsi” tərəfdarlarının
ideyaları şərh olunur. Mulda nəzəriyyəçilərinə gorə dil bizim fikirlərimizi
yaradır.Dil və fikir bir-biri ilə o qədər sıx qovuşmuşdur ki,bütün insanlar
eyni şəkildə dilin təsirinə məruz qalırlar.Adamlar fikir dustaqları hesab oluna
Filologiya məsələləri, №4, 2017
107
bilərlər.Belə ki ,onlar danışdıqları dilin imkan verdiyindən artıq düşünə
bilməzlər. Normal halda istifadə olunduqda dil danişanın mövzu haqqında
müəyyən məlumatı olduğunu gostərir və danışan elə sözlər seçir ki, dinləyən
onun movzu haqqında məlumatlı olduğunu anlasın.Dil fikirlərin daşıyıcısı
deyil ,ancaq fikirlər sonda dil şəkilində izhar olunur. Məqalədən alinan əsas
nəticə bidir ki,dil və fikir arasıkəsilmədən bir-birilə əlaqədədir.Dil bizə
spesifik nöqteyi-nəzərlə düşünməyə kömək edir,fikir də yenidən dilə təsir
edərək onu inkişaf elətdirir.Fikir yalnız sözlə ifadə olunmur ,həmçinin onun
içərisindən təcəllə edir.Hər fikir bir obyekti digər birisinə bağlayaraq hərəkət
edir,böyüyür,inkişaf edir,müəyyən funksiya icra edir və problem həll edir.-
Dilin bu axini daxili hərəkət kimi baş verir ki,bu da dil vasitəsi ilə ,yaxud
dilsiz də həyata keçirilə bilər.
Сугура Магеррамова
Свазь языка и мышления
Резюме
В статье повествуется выдвинутых различных аргументах
лингвистов и психологов вокруг связи языка и мышления.Излагаются
идеи сторонников «теории мулда» и «теории клоик».По теории мулды
язык порождает мышление.Язык и мышление настолько сильно взаи-
мосвязаны,что все носители языка в одинаковой степени подвергаются
его влиянию. Людей можно считать заложниками мышления и поэтому
они не могут мыслить больше возможностей языка. В нормальных
условиях язык является показателем осведомленности говорящего о
высказываемой теме.Говорящий выбирает такие слова чтобы слу-
шающий понял его осведомленность о высказываемой теме.Язык не
является носителем мышление ,но мышление в конце концов выражает-
ся языком. Результатом исследования статьи является то,что язык и
мышление находятся в постоянной и непрерывной связи между со-
бой.Язык помогает нам мыслить со специфической точки зрения,-
мышление же заново воздействуя на язык развивает его.Мышление
выражается не только словом ,но и прогрессируется внутри его.Каждая
мысль движется связывая один объект с другим,а так же растет,разв-
ивается,выполняет определенную функцию и решает проблему.Этот
паток мышления происходит как внутреннее движение,что может
осуществляться как с помощью языка,так и без него.
Rəyçi: Allahverdi Həmidov
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Filologiya məsələləri, №4, 2017
108
LƏTAFƏT ƏLİYEVA
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
latafat@mail.com
M.F. AXUNDZADƏNİN BƏDİİ DİLİNDƏ NİTQ
ETİKETLƏRİNİN ÖZÜNƏMƏXSUSLUĞU
Açar sözlər: epik əsərlər, komediyalar, nitq etiketləri, müraciət formaları,
nitq üslubu, danışıq dili
Ключевые слова: эпические произведения, комедии, речевые этикеты,
формы обращения, стиль речи, разговорный язык
Keywords: epic works, comedies, speech etiquettes, forms of address,
speech style, spoken language
Dil ünsiyyət vasitələri sırasında özünün aparıcı yerini qoruyub sa-
xlayır və gələcəkdə də saxlayacaq. O, öz imkanlarına görə istənilən
məzmunu ifadə etmək qabiliyyəti olan informasiya mübadiləsinin ən zəngin
vasitəsidir. Dil fikrin formalaşması kimi çıxış edir, buna görə də dil ünsiyyəti
digər informasiya mübadiləsi formalarının və növlərinin əsasında dayanır.
Təsadüfi deyil ki, insanın müsbət keyfiyyətlərindən biri də onun aydın və
gözəl danışmasıdır. «Hər bir insan öz dilinin arxasında gizlənmişdir». Gözəl
nitqə malik olmaq üçün təbii ki, natiq doğulmaq lazım deyil. Sadəcə, kifayət
qədər ictimai-siyasi, elmi biliyə və zəngin söz ehtiyatına sahib olmaq
lazımdır. Ən başlıcası isə Nə demək? Necə demək? Harada demək? prinsi-
pinə düzgün əməl olunmalıdır. Gözəl nitq, rəvan danışıq auditoriya üçün
maraqlı mövzunun seçilməsindən, nitqdə işlədilən sözlərin ahəngdarlığından,
nitq söyləyənin şəxsiyyətindən, hətta zahiri görünüşündən və s. asılıdır.
Gözəl nitq dinləyicinin qəlbini fəth edir, onu düşündürür, nəticə çıxarmağa
vadar edir.Dinləyicilərə münasibətə görə nitq söyləyənin qarşısında 3 vəzifə
qoyulur: a) dinləyicinin diqqətini özünə cəlb etmək; b) diqqəti nitqdə irəli
sürülən məsələlərə cəlb etmək – dinləyiciyə psixoloji təsir göstərmək üçün
zəmin yaratmaq; c) dinləyicini həyəcanlandırmaq, onu düşünməyə sövq
etmək.Nitqin uğurlu alınması üçün əsas şərt dinləyicidir. Çünki natiqin sə-
nətini, məharətini düzgün qiymətləndirən məhz dinləyici auditoriyasıdır.
Nitqin müvəffəqiyyətini təmin edən başlıca amillərdən biri də natiqlik
priyomlarıdır. Bütün bunlar kompleks təşkil edəndə dinləyicilərə xoş təsir
bağışlayır və «estetik qida» verir. «İnsan eşitdiyi sözün natiqinə baxıb həmən
sözü qəbul edər» (M.S.Ordubadi). Natiqlik priyomlarının bəziləri nitqin
bütöv kompozisiyası ilə, bir qismi isə yalnız giriş və ya finalla bağlıdır.
Girişlə bağlı olan priyomlar dinləyicilərin diqqətini ələ almaq, əsas məsələyə
yönəltmək və sakitlik yaratmaq məqsədi daşıyır.
Dostları ilə paylaş: |