Filologiya
məsələləri, №4, 2017
121
shake it off, and even his most innocent actions will be misunderstood”
mənasını verir. Aydındır ki, atalar sözünün izahı onun özündən dörd dəfə
uzundur. Frazeoloji ifadələr üçün xas olan semantik yığcamlıq dildə qənaətin
əsas meyarlarından biridir. Mübaliğə və intensivlik funksiyası da stilistik
funksiyanın bir qoludur. Missal üçün make a mountain out of a mole hill -
milçəkdən fil düzəltmək ifadəsini göstərmək olar. Xüsusilə strukturunda
somatic komponenti olan frazeoloji ifadələr mübaliğə funksiyasında daha
fəaldırlar. Məsələn, din into smb's ears – qulağını dəng eləmək; to give a
lecture to someone – vəzzariyyat oxumaq; from ear to ear – açıq təbəssüm;
to grin from ear to ear – ağzı açılır qulaqlarına gədər; to be up to the ears in
garbage – qara günə qalmaq; to fall head over heels in love with someone –
ala qarğa balasına aşiq olub; to be up to the ears in debt – alaсa qarğaya da
borcludur; to be fathoms deep in love – eşq topuğuna vurub; to be over head
and ears in work – işin içində boğulmaq; cry one's eyes out - heç könlü
açılmamaq; set one's eyes at flow – gözünün yaşı sel kimi axır; to be all eyes
– dörd gözlə baxmaq; to be all eyes and ears – göz-qulaq olmaq; with all the
eyes in one's head – dördqulaq olmaq; have one's hands full – başını
qaşımağa vaxt yoxdur və s. Kumulyativ funksiya kommunikativ frazeoloji
ifadələr hesab olunan atalar sözləri üçün daha səciyyəvidir. Belə ki, atalar
sözləri insanların gündəlik həyat təcrübəsinin ümumiləşmiş ifadəsi hesab
olunur. Frazeoloji vahidlərin yekunlaşdırıcı funksiyası onun əvvəlki
cümlənin qısa xülasəsi kimi çıxış etməsindən ibarətdir. Məsələn, that's flat
(coll.) “it is definitively solved, resolutely and irrevocably” mənasını verir:
Well, I will not marry her: that's flat (G.B. Shaw). Müəyyən bir konteksdə
yekunlaşdırma funksiyası atalar sözlərinin əksəriyyətinə xasdır. Misal üçün
I’ll gotten, ill spent “What is got over the devil’s back is spent under his
belly”– Haynan gələn, vaynan gedər; In for a penny, in for a pound “You
can’t back out once you’ve begun/ If you call yourself a mushroom - into the
basket you go – Çünki oldun dəyirmançı, çağır gəlsin dən, Koroğlu; Who
keeps company with the wolves, will learn to howl/ He that lives with
cripples learns to limp – Girdin qazana - oldun yeməli; Feed the dogs before
going out to hunt/ A fool wants his cloak in rainy day – Oba durdu köçməyə,
gəlin getdi seçməyə; After dinner comes meat/ After meat, mustard – Toydan
sonra nağara?!; As the call, so the echo – Atəşə atəşlə cavab verərlər; All's
well that ends well – Əvvəli yaxşı olmaqdansa, axırı yaxşı olsun və s. atalar
sözlərini göstərmək olar. Başqa dil materiallarından fərqli olaraq frazeoloji
vahidlər obrazlı ifadə vasitəsi kimi yığcam və konkretdir. Onun üslubi
imkanlarına söykənən poetik obraz şeirin dinamik və emosional lirik
təhkiyəsinə zənginlik verir, lirik təəssüratlar aləmi hiss olunacaq dərəcədə
rəngarəng olur. Şeirin estetik miqyasını genişləndirən frazeologizmlərə
müraciətlə şair dərin lirik mühakimələri diqqətçəkisi vəziyyətə salır; ondan
Filologiya məsələləri, №4, 2017
122
doğan dinamik ritm ahəngi çox güclü olur. Şairanə rəvanlıq öz başlanğıcını
frazeoloji birləşmələrin yaratdığı lirik ifadə tərzindən götürür.
Ədəbiyyat
1. Fedulenkova T., English phraseological units and their constant
functions, Vladimir State University n.a. the Stoletov brothers, Vladimir,
Russia
2. Hüseynov M.A., Poetik frazeologiya. Bakı, “Elm və təhsil”, 2013, 166 s.
3. Xəlilov B., Müasir Azərbaycan dilinin leksikologiyası, Bakı, “Nurlan”
nəşriyyatı, 2008, 442 səh.
4. Məmmədli F., Bədii dilin estetik mənbələri, seçilmiş əsərləri, III cild,
Bakı, 1995, 277 səh.
5. Vəliyeva N., Azərbaycanca-ingiliscə-rusca frazeoloji lüğət, Bakı, 2006,
863 səh.
6. Ларин Б.А., История русского языка и общее языкознание. Москва,
«Просвещение», 1977, стр.158
7. Михайлова Н.В. English phraseological units and their functions, ΙV
Международная студенческая электронная научная конференция, 15
февраля – 31 марта 2012 года
Sevil Aliyeva
Phraseological units and their functions
Summary
One of the most important points in modern linguistics, as well as
phraseology being phraseological units was investigated in the article. The
communicative that is equal to the sentence both in the content and form,
expressing finished idea, the cognitive defined as the image of real-world
objects in public and the nominative that is related to real-world objects and
associated with expressing the meaning of an object as a whole are classified
as stable functions of phraseological units. The communicative function of
phraseological units was noted to serve as a means of communication and
data transmission ability while the nominative function was defined as the
characterization of filling the gaps in the system of the language lexical
features. Although the main part of phraseological units has been created by
individuals, these individuals are members of the society, and the implemen-
tation of cognitive functions by them is only possible on the basis of previous or
subconscious knowledge. The consciousness expressing dreams and desires,
deictic, result and other functions are characterized as semantic features.