Microsoft Word Cavid Veliyev kitap sonn doc

İREVAN ŞEHRİ 
 
133 
İrevan  Öğretmenler  Seminariyası`nın  Müdürü  V.  Dobrınin`in
1918'de  yazdığı  rapordan  da  anlaşıldığı  gibi,  seminaryayı
1915‐16  yılında  19,  1916‐17    yılında  22  ve  son  1917‐18  yı‐
lında ise 23 Azerbaycanlı bitirmiştir. Genellikle, üç yıl boyun‐
ca seminaryadan 316 öğrenci mezun olmuş ve onlardan 64’ü
Azerbaycan, 2’si ise Anadolu Türkü olmuştur.
165
İrevan Öğretmenler Seminariyası`nda ilahiyat, Rus dili,
muhasebe,  geometri,  coğrafya,  tarih  ve  biyoloji  dersleri  ile
birlikte, Tatar (Azerbaycan dili‐N.M.) dersleri de veriliyordu.
Ahund  Mehemmmed  Bağır  Kazımzade  İrevan  Öğretmenler
Seminariyası`nda uzun süre din öğretmeni, Elesger Kerimov,
Rahim  Halilov,  Reşit  Bey  Şahtahtinski,  Mirza  Cabbar
Memmedov ise Azerbaycan dili öğretmeni olarak çalışmıştır.
Tanınmış  simalardan  Haşım  bey  Vezirov,  Hamit  ağa
Şahtahtinski, Hakan Bey Sefiyev, İbadulla Muğanlinski, Şamil
Mahmudbeyov,  Cabbar  Memmedov  İrevan  Öğretmenler
Seminariyası`nın  mezunları  olmuşlardır.  İrevan  Öğretmenler
Seminariyası`nın Azerbaycanlı mezunları guberniyanın sınır‐
ları  içindeki  Rus‐Tatar  (Azerbaycan)  okullarına  öğretmen
tayin ediliyordu.
Haşım Bey Vezirov 1868 yılında Şuşa şehrinde doğmuş,
orada  şehir  Realnı  Okulunu  bitirdikten  sonra,  İrevan  Öğret‐
menler
Seminariyası`nda
okumuştu.
Öğretmenler
Seminariyası`nı  bitirdikten  sonra  öncelikle  Büyük  Vedi  kö‐
yünde,  sonra  ise  Cavanşir  kazasının  Alpout,  Şeki  kazasının
Küçük  Köynük,  Cavanşir  kazasının  Berde  köylerinde  öğret‐
men  ve  okul  müdürü  olarak  görev  yapmıştı.  Haşım  Bey
Vezirov 1907‐1916 yıllarında Bakü'de "Taze hayat", "İttifak",
"Seda",  "Sedayi‐vatan",  "Sedayi‐hegg",  "Kavkazets"  (Rusça)
gazetelerini ve "Mezeli" satirik dergisini yayınlamıştı.
                                                            
165
 Развитие Еревана... с. 419.
NAZİM MUSTAFA 
 
134
1899  yılında  İrevan  Öğretmenler  Seminariyası`ndan
mezun olan Hamit Ağa Şahtahtinski aynı seminerde Azerbay‐
can ve Rus dili öğretmenliği yapmış, İrevan Müslüman Hayri‐
ye  Cemiyeti'nin  aktif  üyelerinden  olmuştur.  O,  1912  yılında
Odessa`da  hukuk  fakültesinden  mezun  olduktan  sonra
Gence'de ve Bakü'de çalışmıştır. Azerbaycan Halk Cumhuriye‐
ti  döneminde  Parlamentonun  üyesi  Hamit  Ağa  Şahtahtinski
2.,  3.  ve  4.  hükümetlerde  Eğitim  Bakanı  Yardımcısı.  5.  hükü‐
mette ise Eğitim ve Din İşleri bakanı olmuştur. Azerbaycan'da
Sovyet hakimiyeti kurulduktan sonra eğitim sisteminde deği‐
şik  görevlerde  çalışan  Hamit  Ağa  Şahtahtinski  1941'de  sür‐
güne gönderilmiş ve 1944 yılında Rusya`nın Arhangelsk vila‐
yetinde sürgünde ölmüştür.
166
1918  yılının  Mayıs  ayında  İrevan  Guberniyası`nın  top‐
raklarında ilk Ermeni devleti ‐ Ermenistan (Ararat) Cumhuri‐
yeti kurulduktan sonra İrevan Öğretmenler Seminariyası`nın
faaliyetine son verilmiştir.
1898 yılında dönemin tanınmış eğitimcilerinden Ekber
Mehdi  Oğlu  Ekberov  İrevan'daki  Rus‐Tatar  Okulu’nu  kazan‐
mış  ve  1903  yılında  mezun  olmuştur.  Ekber  Ekberov  1907
yılında İrevan Öğretmenler Seminarıyası`ndan mezun olduk‐
tan  sonra  Haşım  Bey  Nerimanbeyov’un  okulunda  öğretmen
olarak  görev  yapmıştır.  Sonra  o,  Tebriz'e  gitmiş  ve  bir  süre
orada  öğretmenlik  yapmıştır.  1911'de  İrevan'a  dönen  Ekber
Ekberov İrevan Müslüman okulunun öğretmeni olarak görev
yapmıştır.  Ekber  Ekberov’un  1913  Haziran’ında  Azerbaycan
edebiyatçısı  ve  dilbilimcisi  Abdullah  Şaig`e  gönderdiği  mek‐
tubundan  da  anlaşıldığı  gibi,  o,  "Muhtasar  hesap  kuralları"
adlı yazdığı dersliyi bastırmak için Cabbar Memmedzade’nin
aracılığıyla  Bakü'ye  göndermiştir.  1912  yılının  sonlarında
                                                            
166
 Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  Ensiklopediyası,  II  cild,  Bakı,  2005.
s.362.

---

İREVAN ŞEHRİ 
 
135 
Ekber  Ekberov  Abdullah  Şaig’e  gönderdiği  bu  kitabın  basıl‐
masını  istemiştir.  Çok  sayıda  müracaatından  sonra  Abdullah
Şaig’den  bir  cevap  alamayan  Ekber  Ekberov  "Sedayi  hegg"
gazetesi aracılığıyla Abdullah Şaig’e ünvanlanmış bir mektup
yazar  ve  gönderdiği  kitabın  geri  gönderilmesini  talep  eder.
Ekber  Ekberov’un  bu  müracaatı  "Açık  mektup"  başlığı  ile
"Sedayi  hegg"  gazetesinin  1  Temmuz  1913  tarihli  sayısında
yayınlanmıştır. Maalesef kitabın akıbeti hakkında bilgi yoktur.
Ekber Ekberov’un birkaç eleştirel makalesi "İkbal" gazetesin‐
de de yayınlanmıştır.
167
1882 yılında Kafkas (Gori) Öğretmenler Seminariyası`nı
bitiren Haşım Bey Neriman Bey Oğlu Nerimanbeyov 21 Ekim
1896’da  İrevan'da  Rus‐Tatar  (Azerbaycan)  okulu  açmıştır.
Okul  kontenjanda  öngörülen  70  öğrenci  yerine  110  öğrenci
kabul etmişti. Rusya Halk Eğitim Bakanlığı tarafından onayla‐
nan okul programında Azerbaycan, Rus, Fars, Arap dilleri, din
ve  muhasebe  dersleri  bulunmaktaydı.  Ana  dili  A.
Çernyayevsaki’nin "Vatan dili", Fars dili Sadi Şirazi'nin "Gülis‐
tan",  Rus  dili  M.  Volper’in  "Rus  Dili",  matematik
Yevtuşevski’nin "Meseleler kitabı", şeriat dersleri ise Firudin
Bey Köçerli’nin düzenlediği kitap üzere okutulmaktaydı. Rus‐
Tatar (Azerbaycan) okulunu tesis eden komisyonun bünyesi‐
ne Abbasgulu Han İrevanski (Başkan), İrevan Gimnaziyası`nın
Azerbaycan  dili  hocası  İsmail  Bey  Şefibeyov,  İrevan  Öğret‐
menler Seminariyası`nın Türkçe öğretmeni Rahim Halilov ve
diğerleri dahildi. İrevan aydınları okula sık sık yardım ediyor‐
lardı.  Şehirde  tiyatronun  amatör  oyuncuları  gösterdikleri
oyunlardan  topladıkları  ücretleri  Rus‐Azerbaycan  okuluna
hibe diyorlardı. İrevan Guberniya Camisi de okula maddi yar‐
dım ediyordu.
                                                            
167
 Abdulla Şaiq, Seçilmiş əsərləri. V cild. 389‐340, 483.
NAZİM MUSTAFA 
 
136
1899 yılında H. Nerimanbeyov’un girişimi ile onun oku‐
lunda yaşlı Müslümanlar için akşam kursları açılmıştı. Orada
Rus  dili,  matematik  ve  anadili  (Türkçe‐ç.n.)  dersleri  yapılı‐
yordu. Rus dili ve matematik derslerini H. Nerimanbeyov’un
kendisi,  ana  dili  dersini  ise  Mirza  Memmedveli  Gemerlinski
veriyordu.  1990  yılında  İrevan'a  gelen  Muzafferüddin  Şah
Kaçar Rus‐Azerbaycan okulunun öğrencilerine 300 lira bağış
yapmıştı.
168
İrevan Guberniyası`nın 1906 yılı kayıt defterinde,
Rus‐Tatar  ilköğretim  okulunun  destekçisi  Abbasgulu  Han
İrevanski,  müdürü  Haşim  Bey  Nerimanbeyov,  öğretmenleri
Hamit  Ağa  Şahtahtinski,  Mustafa  Recebov,  din  öğretmeni
Mehmet  Gazıyev  ve  Mirze  Memmedveli  Gemerlinski  idi.
169
Aynı  serinin  1914  yılı  sayısında  İrevan  iki  sınıflı  Rus‐Tatar
Erkek  İlkokulu`nun  müdürü  Haşım  Bey  Nerimanbeyov’un,
öğretmenlerinin  ise  Yevsyukov,  Memmedveli  Gemerlinski  ve
Vasilyev, din öğretmeninin Ahund Abdullah Gaziyev oldukları
gösterilmiştir.
1902  yılında  İrevan'da  Rus‐Tatar  (Azerbaycan)  Erkek
Okulu’nun  deneyimlerini  temel  alarak  Rus‐Tatar  (Azerbay‐
can)  Kızlar  Okulu  açılmıştı.  Ahund  Memmedbağır
Gazızade’nin  evinde  bulunan  iki  sınıflı  Rus‐Tatar  (Azerbay‐
can) Kızlar Okulu’nun destekçisi Knyagina Yelena Çagodaeva
(İrevan  Guberniyasının  vali  yardımcısı  Knyaz  Aleksey
Çagodayev’in  karısı),  müdürü  Antonina  Kalinin,  öğretmeni
Phakadze  ve  din  hocası  olmuştur.  Aynı  kayıt  defterinde
İrevan'da daha bir Rus‐Tatar Kızlar ilkokulunun olduğu yazıl‐
sa da, onun öğretmenleri hakkında bilgi verilmemiştir.
170
                                                            
168
 Hüseyn Əhmədov, Seçilmiş əsərləri. IV cild, Bakı, Təhsil, 2006, s.308‐
309.
169
 Памятная  книжка  Эриванской  губернии  на  1906  год.  Эривань,
1905, с.57.
170
 Памятная  книжка  Эриванской  губернии  на  1914  год.  Эривань,
1914, Отд. I, с.59.

---