Avtomobilin idarə edilməsi
dedikdə onun yol hərəkətinin qaydaları əsasında optimal hərəkət
rejimlərinin seçilməsi başa düşülməlidir. Bundan başqa yolda profilaktik və təmir xarakterli
texniki təsirləri yerinə yetirmək də (mexanizm və aqreqatlara texniki qulluq, kiçik nasazlıqların
aradan qaldırılması) bu anlayışa daxildir.
İdarə edilmə keyfiyyətindən asılı olaraq avtomobilin aqreqat və mexanizmləri müxtəlif
rejimlərdə işləməli olur. Belə ki, güc ötürücü və hərəkət hissələrinin detallarına düşən dinamiki
yüklərin qiyməti, mühərrikin istilik rejimi və s. dəyişir. Eyni markalı avtomobillər eyni istismar
şəraitində işlədikdə (texniki qulluq və saxlanma üsulu da eynidir), lakin müxtəlif səviyyəli
sürücülər tərəfindən idarə edildikdə təmirlər arası yürüş 1,5-2 dəfə fərqli alınır, texniki sürət 9-
11% dəyişir. Buna görə təcrübəli sürücülər avtomobili idarə etdikdə ona səlis sürətlənmə verir,
ilişmə muftasından, sürətlər qutusundan və tormoz sistemindən imkan daxilində az istifadə edir,
mühərrikin işə düşməsi və qızdırılması qaydalarına riayət edir, həmçinin onun istilik və yağlama
rejimlərini gözləyirlər.
Avtomobilin idarə edilmə keyfıyyəti idarə edilmənin üsulu və ustalığı ilə xarakterizə
olunur. İstismar prosesində avtomobil aşağıdakı üsullarla idarə edilir:
1. İmpulsiv idarə edilmə (sürətlənmə-diyirlənmə) üsulu - avtomobilə düz ötürmədə
sürətlənmə verilir, sonra sürətlər qutusunun dəstəyi neytral vəziyyətə gətirilir, avtomobil
sürətlənmə zamanı aldığı enerjinin hesabına ətalətlə diyirlənir. Bu üsul əsasən enişlərdə və
avtomobili dayandırmaq lazım gəldikdə istifadə edilir. İmpulsiv üsulun müsbət cəhəti odur ki,
yanacağa 5-6% qənaət edilir. Lakin sürətlənmə rejimlərində detalların yeyilmə dərəcəsi 25-40%
artır.
2. Sabit sürətlərdə idarə edilmə üsulu - bu üsulun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, yol
şəraitinə və hərəkət qaydalarına müvafiq olaraq avtomobil sabit sürətlərdə sürülür. Bu üsuldan
enişli yollarda istifadə edildikdə mühərrik transmissiyadan ayrılmadığı üçün avtomobilin
40
mühərrik hesabına (xüsusən kiçik ötürmələrdə) tormozlanma zəruriliyi yaranır. Buna görə isə
mühərrik detallarının yeyilmə tempi artır.
3. Qarışıq idarə edilmə üsulu - yolun texniki vəziyyətindən asılı olaraq yuxarıdakı iki
üsulun müsbət cəhətlərini özündə birləşdirir.
İdarə edilmə ustalığı avtomobilin normal yanacaq sərfini və hərəkətin təhlükəsizliyini
gözləmək şərtilə yüksək texniki sürətlərdə sürülməsi ilə qiymətləndirilir. İdarə edilmə ustalığının
əsas göstəriciləri bunlardır: tormozlardan istifadə olunmanın minimum sayı, sürət və yük
rejimlərinin düzgün seçilməsi, sürətlənmənin səlis yerinə yetirilməsi və s. İdarə edilmə ustalığı
yüksək olduqda avtomobilin təmirlər arası yürüşü 60%, yanacaq qənaətliliyi 30%, texniki sürət
20% artır.
Avtomobilin müəssisə ərazisində texniki vəziyyətinin qorunub mühafizə edilməsi
Dostları ilə paylaş: |