Platon (Arystokles) Politeja (Państwo), Nomoi(Prawa)

PLATON (Arystokles)- Politeja (Państwo), Nomoi(Prawa); 2 światy-idei (doskonały, absolutny) i odbicie tych idei; państwo stworzył człowiek- istotą jest odwaga (timokracja-rz odważnych), pazerność (oligarchia-rz bogaczy), anarchia (demokracja-rz ludu, niewiedza), strach/zbrodnia (tyrania); idealna polis- hierarchia, podobieństwo duszy człowieka (inteligencja+ odwaga+zaspokojenie całego org.); mądrość do cnota.

ARYSTOTELES- Etyka Nikomachejska, Polityka; państwo to wspólnota wsp rodzinnych i wiejskich, samowystarczalne. Cel -wszechstr zaspokojenie mat i duch potrzeb czł.; dobre ustroje- monarchia, arystokracja, politeja, złe- tyrania, oligarchia, demokracja; teoria złotego środka; podział społ: znakomici(żyją z cudzej pracy) i lud(rzemieślnik, kupiec, żeglarz, wyrobnik); cnoty średnich- umiarkowanie, rozsądek; idea sprawiedliwości- wyrównawcza, komutatywna(cena=wartość towaru, kara=przestępstwo), proporcjonalna, dystrybutywna(zas. Proporcji- oddawać co mu się należy)

CYNICY- Antystenes z Aten, mat koncepcja świata, indywidualizm, najważniejsze jest szczęście, życie w cnocie-zgodne z Nat i jej prawami, natura=przyroda, kult ascezy, min potrzeb, ojczyzna-cały świat (kosmopolites), życie publiczne->ogień (nie za blisko, bo się sparzysz).

EPIKUREJCZYCY- Epikur z Samos, material i ateistyczna filozof, rozum, cnota i wychowanie-> szczęśliwe życie, czł. Wolny- bez strachu, trosk i zmartwień; pilnuje własności, pomnaża ją; państwo jest pożyteczne (daje min. Moralności, wewn spokój, chroni przed zawiścią); żyj w ukryciu; egoiści OK., altruiści-ble!

STOICY- Zenon z Kition, Chryzyp z Soloj, Kleantes z Azji Mn.; Penecjusz, Polibiusz, Cyceron, Seneka, Marek Aureliusz; świat- twór ożywiony, rozumny ład i harmonia, wszystkim rządzi przeznaczenie, szansę trzeba rozbudzić przez praktykowanie cnoty, mądrość=wolność, podporządkować się rzeczywistości-stoicki spokój, ludzkie traktowanie niewolników, współpraca z władzą, mądrość- przestrzeganie prawa Nat, nie jest egoistą.

CYCERON- o państwie, o prawach, o powinnościach; państwo=lud , wspólnota złączona więzami prawa i interesów; oczekiwał od państwa sprawiedliwości (przestrzegania pr Nat jako pr rozumu); ustrój idealny-> mieszany, łączący w sobie monarchię, arystokrację i demokrację, wewn zrównoważone, zgoda stanów,

PAWEŁ Z TARSU- cesarstwo wstrzymuje objawienie się antychrysta, władza świecka=boży sługa, lojalność wb cesarza i urzędników, dobry chrześcijanin- łagodny, przyjazny ludziom, lojalny wb przełożonych, żywot spokojny i cichy; wb Boga wszyscy są równi, własność-czasowe użytkowanie na okr warunkach.

ŚW AUGUSTYN- o prawie bożym; filozofia katastrofizmu, pesymizm, ludzie są źli, zachłanni, żądni zaszczytów i władzy; Bóg stworzył państwo z grzechu; państwo ziemskie- obywatele boży i szatana, bóg zsyła tyranów- realizacja swojego planu. Władca nie może zmienić obywatela (cnota), tylko ograniczyć jego złe czyny.

AWERROIZM- odrzucali dogmat nieśmiertelności duszy, szęście doczesne, cnota-zgodne z Nat,

TOMASZ Z AKWINU- Summa Theologiae, Summa contra gentes, państwo ma prowadzić do wiecznego szczęścia (zbawienia), warunki- pokój, porządek. Hierarchia(nierówność), własność- posiadanie i użytkowanie, dzielić się z ubogimi, lojalność i posłuszeństwo władzy, monarchia, tyran-źle używa władzy, najwyższe prawo-pr wieczne, odbicie-pr. Natury (czynić dobro, kochać bliźniego, dyscyplina trzyma od złego)-> pr ludzkie-nakazy i zakazy pr nat.

KONCYLIARYZM- wł najwyższa w rękach kolegium biskupów, soboru, papież jest tylko głową Kościoła, może być usunięty od władzy.

OCKHAM- traktat o władzy cesarzy i papieży; krytyk papalizmu (bo nosi znamiona herezji), państwo nie pochodzi od papieża, tylko od Boga, ludzie rodzą się wolni i równi,

DANTE ALIGHIERI- o monarchii, boska komedia; Włochy to statek bez sternika, monarchia to świat pokoju, cel państwa- zaspokojenie mat i duch potrzeb czł=doczesne szczęście, kościół nie może się mieszać do polityki, filozofii, krytykował ustawodawstwo papieskie i tradycję kościelną.

MARSYLIUSZ Z PADWY- obrońca pokoju; podst treścią państwa jest władza, zasada suwerenności ludu- demokracja (słuchają pr które ustanowili, lud pragnie dobra), eksperci przy ustawach, pr boże- w życiu nieb, w ż.doczes jest doktryną (zbiór niewiążących zaleceń, ocena należy do ludzi. Prawo-norma od ustawodawcy (lud), kościół ma być dobrowolny jako instytucja podporządkowana państwu.

NICCOLO MACHIAVELLI- o sztuce wojennej, rozważania nad pierwszymi 10 księgami Tytusa Liwiusza, Historia Florencji, Książę; zachowanie czł zasady- fortuna (los, przeznaczenie) i virt (przeds czł, rozumowanie, przewidywanie), ludzie są skłonni do złego, chciwi, zmienni, niewdzięczni, obłudni, polityka nie= moralność, nie można być moralnym, gdy epoka jest niemoralna; władca nie popełnia błędów, bezwzględny, tępi przeciwników władzy, unika totalnego terroru, absolutyzm monarszy może stworzyć silne państwo, ład, model trwałego państwa-republika; ustawodawca=państwo, armia z własnych obywateli, poddana zwierzchności państwa, czł jest kowalem swojego losu,

JEAN BODIN- 6 ksiąg o Rzeczypospolitej; twórca teorii suwerenności władzy w państwie, państwo- sprawiedliwy rząd, respektuje pr boże i Nat, org publ, na czele suwerenny władca; prawo-rozkaz suwerena, idea nietykalności własności, własność- wynika z pr wyższych i jest ostoją wszelkiego porządku. Wydatki z królewskiej szkatuły,

ANDRZEJ FRYCZ MODRZEJEWSKI- o poprawie Rzeczypospolitej, ochrona prawna dla chłopa, przeciwnik nadmiernej pańszczyzny, wzmocnienie władzy króla, żądał praw jasnych i humanitarnych,

STANISŁAW ORZECHOWSKI- Polska domeną szlachty, nie-szlachta to słudzy państwa, władza w gestii szlachty, król-stróż przywilejów, zwierzchnik- prymas, Polska powstała dla umocnienia i obrony katolicyzme.

HUGO GROCJUSZ- wolność mórz, o prawie wojny i pokoju; nakazy i zakazy wynikają z tego że działania są dobre albo złe same przez się, popęd społeczny (współżycie z innymi ludźmi), zasady pr nat- nienaruszanie cudzej własności, zadośćuczynienie za szkody, dotrzymywanie umów, kara za przestępstwo, humanizacja wojny,

THOMAS HOBBES- Lewiatan, podst. Pr Nat i polityki, o ciele, o człowieku; racjonalizm, świat-przyrodniczy mechanizm, czł jest podst elementem, czł rządzi namiętność, jest egoistą, każdy chce mieć więcej i więcej, jest istotą rozumną (odróżnienie od zwierząt), państwo- wielkie ciało, kształt lewiatana, absolutny władca jednostek, umowa pomiędzy jednostkami, nie z suwerenem, władca-suweren decyduje o polityce, religia uczy pokory i posłuszeństwa, ale zwierzchnikiem powinien być suweren, mądry władca nie będzie tyranem,

JOHN LOCKE- list o tolerancji, 2 traktat o rządzie; prawo jest związane z naturą człowieka, konieczność karania przestępców, państwo powstało w drodze umowy jedn-jedn, jedn-władza. Utylitaryzm- prymat praw jedn. Zasada indywidualizmu i leseferyzmu (wolność jedn od państwa) równowaga Pol w państwie- dwuizbowy parlament

MONTESKIUSZ- listy perskie, o duchu praw; duch praw- różne stosunki praw z rzeczami, zależy od poł geogr państwa, klimatu itp., prawa muszą być zróżnicowane, wolność- prawo do czynienia wszystkiego, na co pozwalają ustawy, kryterium systematyki- natura rządu (istota państwa) i zasada(jego działanie), 3 ustroje- republika, monarchia, despotyczny, najlepszy- monarchia. 3-podział władzy (prawodawcza, wykonawcza, sądowa, parlament 2-izbowy,

EDMUND BURKE- rozważania o rewolucji we Francji; przeciwnik handlu niewolnikami, pozbawiania ludzi religii, czł kształtowany jest przez środowisko wspólnot, umowa czł-Bóg=społeczność, historia kształtuje prawo, społeczeństwo i władzę, naród- związek przeszłych, obecnych i przyszłych pokoleń, wspólnota gwarantem praw człowieka, obrona syst partyjnego,.

BENJAMIN DISRAELI- krytykował liberalny utylitaryzm i racjonalizm, na czele państwa-król, będący głową narodowego Kościoła, a ten strażnik tradycji.

ROBERT SALISBURY- efektywność działań politycznych- skuteczne dla ochrony interesów właścicieli w konflikcie z osobami pozbawionymi własności, decyzje w zgodzie z tradycją i wartościami Brytyjczyków, podmiotowa wolność jedn.

ALEXIS TOCQUEVILLE- o demokracji w Ameryce, dawny ustrój i rewolucja; niebezpieczna chwila w złym rządzie, gdy próbuje on reform, arystokracja hierarchicznego porządku społ, gwarantka przywilejów i swobód, demokracja jest przyszłością cywilizacji europejskich, mieszczaństwo i kl średnia (związani z przemysłem i handlem) najbardziej obawiają się zmian, zatracona osobowość jedn, zatarte indywidualności, słaba jednostka bez oparcia we wspólnocie sama pozbawia się wolności, prawo- zwyczaj i system moralny,

John Stuart Mill- utylitaryzm, był za rozwojem indywiduum i indywidualności; sprawiedliwość-el moralny; wolność ograniczona, gdy zabrania się czynu który może ograniczyć; egoizm jest zły; państwo zapewnia bezpieczeństwo i sprawne funkcjonowanie (emisja $, normalizacja wag i miar, podatki na cele publiczne)

John Austin- prawo to rozkaz poparty przez sankcję, teoria woluntarystyczna – suweren to osoba lub grupa ciesząca się posłuchem; przedmiotem nauki prawa- pr pozyt, a nie nat, boże,

Rudolf von Ihering- prawo to reguły stworzone przez przymus państwa w celu zabezpieczenia warunków życiowych społeczeństwa; dociekania prawnicze w 3 szczeblach: analiza (segregacja materiału) koncentracja (formułowanie zasad prawnych) szczebel konstrukcji (powstaje system prawny)

Georg Jellinek- prawo- normy zajmujące się zewn zachowaniami ludzi w interakcjach z innymi ludźmi, pochodzące od uznanego autorytetu i gwarantowane przez siłę powtarzalność faktu robi z niego normę (pr zwyczajowe) państwo to terytorium, społeczeństwo i władza

Artur Gobineau- rozwój społ uzależniona jest od czystości rasy i wrodzonych zdolności; podział na rasy: biała (wys inteligencja, energia, organizacja, odwaga, honor=>„rasa panów”), żółta i czarna,

Huston Stewart Chamberlain- pochwała rasy teutońskiej (Germanie, Celtowie, a na początki także Słowianie zachodni), antysemita

Claude Henri de Saint-Simone- w historii na zmianę występują epoki „krytyczne” i „organiczne”; własność prywatna ma zostać zastąpiona publiczną; zniesienie zasady dziedziczenia na czele uczeni i bankierzy; 3 izby władzy państwowej- Izba Twórcza (inżynierowie, artyści), Ocen (uczeni), Wykonawcza (organizacja procesu produkcji)

Robert Owen- idee utylitarystyczne i prawo do szczęścia; ogranicz czasu pracy; zakaz pracy dzieci; ograniczenie pijaństwa i kradzieży wśród robotników; higiena pracy; zakładał osiedla robotnicze; nie używano pieniądza; własność spółdzielcza

Charles Fourier- promował falanstery, dziecko wychowywane przez wszystkich ludzi, dążenie do wyzwolenia 13 namiętności u ludzi, w nowym świecie znikną granice, będzie jeden język; 8 stadiów rozwoju świata- epoki mają swoje wibracje wstępujące (rozwój) i zstępujące (upadek); system wspólnotowy; socjalizm czystej krwi, ale pozwalający na rozwijanie indywidualności

Leon XIII- O kwestii robotniczej – rerum novarum – encyklika przeciwko socjalizmowi i ruchom robotniczym; ludzie nie są równi; własność pr Nat, państwo subsydiarne (pomocnicze); związki mogą walczyć o dobro robotników, ale nie mogą być wymierzone przeciwko istniejącemu porządkowi społeczno-politycznemu

Pius XI- neotomizm, solidaryzm i subsydiaryzm państwa, przeciwko komunie i socjalizmowi; korporacjonizm, korporacje niezależne wobec subsydiarnego państwa, robotnicy mogą tworzyć związki zawodowe.