Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

larda v
ə ya vəziyyətlərdə tətbiq edilə bilən   dəyərlər toplusunu təmsil edir. Ona, xidmət 
t
ərəfindən riayət edilməli olan köklü dəyərləri aydın şəkildə ifadə olunan təlimat kimi ba-
xıla bilər.Bu dəyərlər həmişə eyni tərzdə istifadə olunmur və ya tətbiq olunmur və reallıq-
da  da eyni ç
əkini daşımırlar. Ona görə də, polis işçilərinin bu dəyərlərin müzakirəsi və 
onlardan istifad
ə ilə bağlı təlim almaları çox vacibdir.Bu cür təlim,üstəlik həyati lazımdı-
ir,çünki po
lis işçiləri bu dəyərlər xartiyasına uyğun hərəkət etməkdən əlavə,onlar özləri-
nin davra
nış kodekslərini də nəzərə almalıdırlar və öz xidməti vəzifələrini bu kodeksin 
müdd
əalarına uyğun yerinə yetriməlidirlər. Dəyərlər və polis xidmətləri ilə bağlı bir neçə 
yekun müdd
əa üçün, aşağıda,4-cü Haşiyəyə baxın:  
Ha
şiyə 4: Polisin həyatında dəyərlərin rolu 
T
əşkilatlar, razılaşdırılmış dəyərləri ideallar kimi qəbul etməyə meyillidirlər və təşkilatın 
bütün üzvl
əri öz peşəkar işlərinin hər bir sahəsində bu dəyərlərə sahib olmağa çalışmalıdırlar. 
Bu d
əyərlər polislərin bütün fəaliyyətlərini istiqamətləndirmək niyyətində olan sərt prinsiplər 
kimi ba
şa düşülməli deyil. Onlar polislərin şəraitdən asılı olaraq isnad etdikləri təlimat və ya 
istiqam
ətlər kimi başa düşülməlidir. Səciyyəvi polis müdaxiləsi halından asılı olaraq,müəyyən 
d
əyərlər başqalarından daha da işə yararlı olar. Beləliklə, polisin işini xarakterizə edərkən onu 
şücaət(virtues)saymaq əvəzinə,xartiyada bəyan edilən dəyərlər polis fəaliyyətinin hər bir ölkə-
d
ə,hər bir bölgədə özəlliyini əks etdirməlidir. Şübhəsiz,müəyyən köklü dəyərlər var ki, onlar 
bir polis xidm
ətindən başqasına keçdikdə kifayət qədər dəyişməsə də, bir çox ikinci dərəcəli 
d
əyərlər var ki, onlar da xidmətin keçdiyi yerdəki mədəniyyətdən və coğrafi ərazidən,və həm-
çinin xidm
ətin miqyasından(ölkə polisi,şəhər polisi) asılı olaraq dəyişir. Ona görə də, dəyərlər 
xartiya
sının hər bir polis xidməti üçün səciyyəvi olan təsisati prosesə uyğun hazırlanmasını tə-
min etm
ək əhəmiyyət daşıyır.. 
 
Bu yolla,d
əyərlər xartiyası ictimaiyyət üçün “isnad” kimi xidmət edə bilər, polis işçi-
l
ərinin işində  rəhbər tutulan prinsiplər haqqında,onların  müdafiə  etdikləri dəyərlər haq-
qında və onların addımlarının xalqa necə çatdırılması haqqında  daha aydın təsəvvür yara-
da bil
ər. Eynilə, bu fəsil, polis tərəfindən edilən xidmət üçün ictimai qiymətləndirmə kimi 
d
ə  çıxış  edə bilər. 
3.3.4. Davra
nış kodeksinin yaradılması və etika mütəxəssisinin təyin edilməsi  
Əlbəttə,etika və etika kodeksi arasında böyük fərq vardır(davranış kodeksləri,onların 
rolla
rı  və  onları  necə  hazırlamaq haqqında daha  ətraflı  məlumat üçün 2-ci  Fəsilə  ba-
xın).Etikalar daha çox özlərinin düşündürücü funksiyalarına görə,yəni,xüsusi kontekstdə, 
standardlar,qaydalar v
ə dəyərlərə əsaslanaraq həyata keçiriləcək hər hansı hərəkət haqqın-
da dü
şünmək qabiliyyəti ilə fərqlənir,etika kodeksləri isə standardlar və qaydalara riayət 
edilm
əsini vurğulayır. Bu iki sahə  bir-biri ilə  yarışda olmaqdan daha  çox bir birini ta-
mamla
yır. Onların hər birinin təsisatda çalışan bütün peşəkarlar üçün öz vacib yeri  var-
152 

---

dır. Etikanın, atılan addımları düşünmək üçün lazım olduğu yerlərdə,etika kodeksləri dav-
ra
nışları tənzimləmək və atılan addımlara rəhbər vəsait kimi xidmət etmək üçün lazımdır. 
Etika kodeksl
ərinin, uyğunsuz və ya pislənməli davranışa cəza verməkdə maraqlı olduğu 
halda,onun etikada olmayan intizam funksiyala
rı vardır(2-ci və 3-cü Fəsillərə baxın). 
Etika kodeksl
əri daha geniş davranış kodeksinin içindədir. Riayət edilməli geniş sayda 
texniki,hüquqi v
ə mənəvi standardları əhatə edən davranış kodeksinin yaradılması,həmçi-
nin,qada
ğan edilmiş bütün davranışların siyahılaşdırılması təsisatın həyatı üçün vacibdir. 
Əlbəttə, bu davranış kodeksi,öz işlərini dərindən dərk etmələrindən ötrü, bu kodeksdən 
h
ər hansı yayınmaları qiymətləndirməkdən ötrü və onların qoşulmamalı olduğu davranış 
növl
ərini aydınlaşdırmaqdan ötrü, bütün peşəkarların öyrənməsi üçün tələb olunan birinci 
m
əsələdir. Bu kodeksin hazırlanması hüquqi ekspertlər qrupuna tapşırılmalı olduğu halda, 
peşəkarları  və  bütün səviyyələrdə  işləyən kadrları  tanıyan rəhbərliyi  də  bu  qrupa daxil 
etm
ək üçün səylər göstərilməlidir.  
T
əsisat, kodeks hazırlamaqdan əlavə, kodeksə riayət etməyə nəzarət üçün etika mütə-
x
əssisi təyin etməlidir.  Hüquq  mühavizə  sistemlərində  daxili polis təhqiqatlarına məsul 
olan polisl
ərin “ polisə polislik etdiyi“ qavrayışdan uzaq duraraq,etika mütəxəssisi, etika 
üzr
ə təhsil almalıdır ki,öz həmkarlarına kodeksi təşkil edən standardları və qaydaları kon-
tekst
ə  salmağa  və  təhlil etməyə  kömək  etsin.  Kodeksə  riayət  etmə  təbii  ki,vacibdir,la-
kin,onun t
əsisat daxilində səmərəli həyata keçirilməsi üçün də kontekstləşdirilməsi də o 
q
ədər vacibdir. Bu səbəbdən,əsas məsələ sadəcə kodeksə kor-koranə riayət etmək mədə-
niyy
əti formalaşdırmaq yox, daha çox polis isçilərinin üzləşdiyi səciyyəvi halların əsasın-
da kodeksi t
əhlil edən və kontekstləşdirrməyə imkan verən və həvəsləndirən etika mədə-
niyy
əti formalaşdırmaqdır.  
Etika müt
əxəssisi davranış kodeksi üçün məsul olur,kodeksə riayət etməni təmin edir 
v
ə həmçinin,təşkilat üzvlərininə onu öyrədir. Etika mütəxəssisi öz sahəsində çeviklik gös-
t
ərmək qabiliyyətində olmalıdır,çünki məsələ polis isçilərinə dəstək və ictimaiyyətlə gün-
d
əlik əlaqə zamanı onların riayət etməli oduğu qaydaları başa düşməyə kömək etməkdir. 
Etika ekspertl
əri etik məsələləri səmərəli şəkildə istiqamətləndirmək qabiliyyətində olma-
lı  və  etika üzrə  əla təhsil almalıdır.Praktikada,polis xidmətləri daxilində  potensial etika 
probleml
əri olan nöqtələri aydınlaşdırmaq məqsədilə və həmçinin,tətbiqi daha çox prob-
lemli olan müdaxil
ələrdə etika mütəxəssisləri ilə bu ekspertlərin sıx şəkildə işləmələri tə-
l
əb olunur,beləliklə,etika mütəxəssisləri tərəfindən polis işçilərinə əlavə dəstək tələb olu-
nur. 
Ha
şiyə5: Sorğular və təlim 
Po
lis işçilərini müasir polislik işinə hazırlamaqdan ötrü,polisin fəaliyyətini istiqamət-
l
əndirən prinsiplər və dəyərlər ilə onları taniş etmək ehtiyacı vardır;təkcə vətəndaşları qo-
153 

---