125
vermediklerini ifade etmi tir.
Bu durum taygeldi evlili inin
gerçekle mesinde ya anılan toplumsal yapı ve sosyal çevrenin etkili
oldu una i aret etmektedir. Bu anlamda taygeldi evlili i toplumsal
ihtiyaçtan ortaya çıkıp ekillenmi bir evlilik çe itidir yorumunu
yapabiliriz. Bu noktada slam hukuku bakımından da bu tür evlenmelerin
önünde engel bulunmadı ının belirtilmesi de önem ta ımaktadır.
Taygeldi evlili inin ekonomik nedenlerine baktı ımızda ise, aileye ait
toprak ve malın bölünmemesini, aile içinde kalmasını sa lamakta; bu
konuda aileye güven vermektedir. Bunun yanı sıra taygeldi evlilik, ailelere
ba lık parası ödenmemesi ya da dü ün masraflarının azalması yönünde
avantajlar sa lamakta; ayrıca aile ekonomisinin i gücü artmaktadır. .Y
yapmı oldu u evlili in kendilerine sa ladı ı ekonomik avantajdan u
ekilde bahsetmektir:
“E imin babasının emekli parası ile dü ünü yaptık, çeyiz yapıldı, her ey
alındı. Babam dedi tarlayı size ayırdım, sizin üzerinize yaptım.”
Taygeldi evlili inde, dul çiftin evlenen çocukları arasında karde olmaktan
e (karı-koca) olmaya uzanan rol de i imi dikkat çekmektedir. Aynı evin
içinde iki karde olarak büyüyen çocuklar, evlendikten sonra karı-koca
rolüne do ru bir de i im ya amaktadırlar. Örne imizin açıklamalarına
baktı ımızda, bu rol de i imi ba langıçta birbirlerini e olarak kabul
etmeleri açısından zorluklar içerse de, zamanla bu evlili in hem kendileri
hem de aileleri için avantajlar sa ladı ını dü ünmektedirler. L.Y bu
durumu açıkça ifade etmektedir.
“Ben .Y’i karde biliyordum. Ben onu de il de bir ba kasını sevsem
her halde olaylar farklı olurdu. Tepki gösterirlerdi sanırım. .Y beni
de il de bir ba kasını sevmi olsaydı karde gibi evlendirebilirdim. Bir
ey olmazdı, içim burkulmazdı. Bunu kabul etmemin nedeni,
ba kasıyla evlenirsek anla ılmaz, bu analıktır ya da babalıktır
ayrımcılı ı olmasın. Birde maddi manevi her yönden bir birimize
destek oluruz diye dü ünüldü. Dü ün hazırlıkları ba ladıktan sonra,
ben a abeyimin evine gittim, oradan gelin aldılar. Abim babam oldu ve
çocuklu umu ya adı ım eve tekrardan gelin olarak döndüm.
Ba kasıyla evlenseydim her yerde adettir bayramlarda aile ziyaretleri
yapıldı ı için diyelim ki benim ba kasından 3 çocu umla o evde
barınmam biraz zor olurdu. Yabancı bir damat 3 çocuk. imdi gidip
istedi im kadar kalabiliyorum. Ama o zaman kalamayacaktık. Biz
evlenmeseydik,
ba kasıyla
evlenseydik
kıskançlıklar
olurdu.
Hareketlerde, konu malarda, sanki sen onu istiyormu sun gibi. Her
eyine dikkat edilirdi. Gülsen konu san her eyden bir mana çıkartırdı.
126
Benim evlendi im de .Y’nin evlendi i de bunları dü ünürdü. Hep
gözler üzerinde olurdu e lerin. Böyle bir durumda dı arıdan geldi inde
o evde huzur bulamayacaktık. Aileler bir birine dü erdi. Vay sen ona
baktın, sen onla konu tun. Bu tür olaylar çıkardı diye dü ünüyordum.
imdi huzurluyuz.”
3.2. Levirat Evlili i (Kayınbirader ile Evlenme)
Levirat evlili i için Mardin’in Kızıltepe ilçesinden seçti imiz
örne imizde dul kalan S.T kocasının karde iyle evlenmi tir. Yengesiyle
evlenen V.T, abisini bir trafik kazasında kaybettikten sonra, aile
büyüklerinin ve törenin etkisiyle yengesiyle evlenmeyi kabul etmi tir. S.T
e ini kaybettikten sonra stanbul’a ailesinin yanına gitmi , ancak e inin
ailesinin onu di er o ullarıyla evlendirmek için Mardin’e ça ırmasıyla
birlikte, iki çocu uyla birlikte kayınbiraderiyle evlenmek üzere Mardin’e
geri dönmü tür.
Levirat evlili inin sosyo-kültürel nedenlerine baktı ımızda, amcanın,
ölen a abeysinin yetim kalan çocuklarını “üvey baba eline bırakmaması”
durumu kar ımıza çıkmaktadır. Bunun yanı sıra evlenen çiftin bir süredir
birbirlerini tanımaları da, evlilik kararı almalarını kolayla tıran
nedenlerden birisi olarak belirtilebilir. Görü me yaptı ımız V.T ve S.T
çiftimizin ifadeleri de bunu destekler niteliktedir. V.T’nin ifadelerine göre;
“ stanbul’dan geldi i ak am S.T beni ça ırdı, seninle konu acaklarım
var dedi, tamam dedim. Odaya geçtik, konu tuk, S.T bak dedi bu
fedakârlı ı yapıyorsan bu iki çocuk için ve benim için, bunu zorla
istemeyerek yapıyorsan, ben stanbul’dan buraya kadar gelmi im bunu
üstlenirim kendime, ben derim evlenmem, yine de seni zor durumda
bırakmam, ha dedi bir de senin sevdi in varsa, sevdi in için de
katlanırım dedi. Benim sevdi im vardı, ben sevdi imi kapattım dedim.
Ben bu i i yapıyorsam o iki çocuk için dedim. Acaba o sevdi imle
evlenirsem, senden daha iyi mi olur; yani seni tanımı ım, 5-6 yıl
aramızda geçmi dedim. Ne tür bir insan oldu unu biliyorum. Ben bu
fedakârlı ı yapıyorum, senin, çocukların ve evimiz için dedim. Tamam
dedi. Kesin mi kesin dedim. O da orda kesin dedi ve kararımızı verdik.
Aradan iki üç gün geçti, dü ün oldu. Bizim odalarımız ayrıydı ilk
ba ta, benim yengemdir, a abeyimin karısıdır, ben hala onları
dü ünüyordum. Tamam kabullenmi tim, bu yola ba koymu tum, ama
hala kafamda tasarlıyorum onları. Yani aradan uzun bir zaman geçti
bizim birbirimize ısınmamız için… Neyse zamanla birbirimize ısındık.
Hiç pi man olmadım onunla evlendi ime, Acaba alaca ım kız onun