Poyraz tacoglu tugca

 

 

 

 

 

 

127 

yaptı ı  fedakârlıkları  yapar  mıydı  bana.  Birbirimizi  çok  seviyoruz, 

sanki  3-4  yıl  a k  ya adı ımızı  ve  severek  evlendi imizi,  yani  öyle 

anımsıyorum. A abeyimin e i diye onu aldı ım aklımın ucundan bile 

geçmiyor sanki. Pi man da de ilim onunla evlendi ime.” 

             Örne imizde  belirtildi i  üzere  levirat  evli ini  tetikleyen  güdü, 

genellikle evlenen her iki tarafın aileleri  ve ölen a abeyinin çocukları  için 

yapılan “fedakârlık” olarak açıklanabilir. Bunun yanı sıra levirat evlili inde 

kayınbirader-yenge  rolünden,  karı-koca  rolüne  geçi   ya anmakta;  bu 

durum  evlenen  çiftin  evlili in  ba langıcında  karı-koca  ili kisi  yönünden 

sorun ya amalarına neden olmaktadır. Evlili in ba langıcında sorun olarak 

görülen bu husus, çiftin ifadelerine göre evlilik ilerledikçe a ılmaktadır. 

Evlendiklerinde  S.T’nin  önceki  e inden  iki  çocu u  vardır,  evlendikten 

sonra  V.T  ile  iki  çocukları  daha  olmu tur.  V.T  a abeyinin  çocukları  ile 

kendi çocukları arasında ayrım yapmadı ını, hatta çevreden laf gelir diye 

a abeyinin  çocuklarına  daha  fazla  önem  verdi ini  belirtmektedir.  Onun 

ifadelerine göre; 

“Çocuklarımı çok seviyorum, ayrım da yapmıyorum. Hatta a abeyimin 

çocuklarına yaptı ım fedakârlı ı, kendi çocuklarıma bile yapmıyorum, 

onları daima üstün görüyorum yani. A abeyimin çocukları benden bir 

ey istedi i zaman ben öz çocu uma bile bunu yapmıyorum. Onların 

okuması  için  Allah’ıma  yalvarıyorum.  imdi  onlar  okumasa,  benim 

çocuklarım okursa, Allah’ın i idir onu biz bilmiyoruz da, derler ki bak 

i te onları okutmadı, kendi çocuklarını okuttu…” 

Levirat  tipi  evlili i  hem  evlenenlerin  ailesi  açısından,  hem  de 

evlenen çiftler açısından cazip kılan bir ba ka neden ise, ailenin sırlarının 

dı arıya  sızmasını  engellemesidir.  V.T’nin  bu  konudaki  görü ü  u 

ekildedir:  “Evimizin  içindeki  sırrı  dı arıya  hiçbir  zaman  anlatmıyoruz.  Ne 

oluyorsa evin içinde oluyor.”  

Levirat  tipi  evlili in  sosyo-kültürel  nedenlerinden  di eri,  o  bölgede 

hâkim  olan  törenin  koymu   oldu u  kurallardır.  Toplumsal  ya amda 

bireylerin  dü üncelerini,  duygularını  ve  davranı larını  belirleyen, 

sınırlandıran  ve  yönlendiren  bir  takım  kurallardan  bahsedebiliriz. 

Toplumda  ya ayan  bireyler  tarafından  farklı  ekillerde  isimlendirilen  bu 

kurallar, yaptırım güçlerine göre farklılık gösterirler. Bu kurallar arasında 

yazılı yasalar, din ve ahlak kuralları, gelenek, görenek, adet, örf ve töre yer 

almaktadır.  Çiftimizin  evlenme  kararında  törenin  ne  derece  etkili  oldu u 

a a ıdaki ifadelerle desteklenmektedir. V.T; 

---

 

 

 

 

 

 

128 

“S.T’nin  bizim  törelerimize  göre,  bizim  aileye  geri  dönü ü  için  bir 

seçene i vardı. Bizim töreler  imdi  unu ortaya koyuyor;  imdi S.T, ya 

bize  dönecekti  ya  da  çocukları  bize  gönderip  ba kasıyla  evlenecekti, 

çünkü  bizde  dul  kadına  ho   bakılmaz,  biriyle  evlenecekti.  Ba kasıyla 

evlenseydi bizim iki aile arasında, yani töreler arasında bazı mensuplar 

ortaya çıkardı. Bizim kendi ailemiz açısından zararları olurdu, mesela 

kan davasına, kavgalara, sürtü melere giderdi. Niye diyeceksiniz. Genç 

bir  kadın  iki  çocu unu  gönderdi,  ba kasına  kaçtı  etraftan  yani,  bizim 

burada töreler böyle, sizin gelininiz orada çocukları gönderdi ba kasına 

kaçtı, siz nasıl burada duruyorsunuz ve o dedikodu yüzünden iki aile, 

yani  töre  kan  davasını  olu turur.  Ama  i te  S.T  onu  dü ünerek,  o 

olayları  göz  önünde  bulundurarak  tek  tarafı  seçti  ve  çocukları  alıp 

geldi, bu fedakârlı ı yaptı.” 

S.T ise e inin ifadelerine  unları eklemektedir: 

“Mesela diyelim ki ben aldım iki çocu u geldim kayınbabamın yanında 

oturdum. Genç bir kadınım, iki tane çocu um var, ben otururum çevre 

rahat  bırakmaz.  Oturursun  pe ine  binlerce  laf  takar,  kalk  da  kendini 

temizle.  Anlatamıyorsun  derdini  anlatamıyorsun,  açıklayamıyorsun. 

Her biri bir  ey söyler.  unu yapmak zorundasın. Ya gelip evleneceksin 

veyahut  da  çocukları  bırakıp  gidip  ba kasıyla  evleneceksin.  Yani  o  da 

imkânsız  bir  ey.  Mesela  u  olur.  E er  ki  kayınbaba  tarafı  bir  ey 

demezse,  kız  tarafı  da  bir  ey  demezse,  çevrede  olu an  laflar,  efendim 

gelininiz çocukları bıraktı gitti, yabancıya vardı, yok namusları varsa 

mesela  gitsinler  kendi  gelinlerini  geri  döndürsünler,  öyle  laflar 

kayınbaba  tarafı  kı kırtılıyor,  kız  tarafına  yansıtılıyor.  Orada  iki  aile 

birbirine  dü üyor.  Kan  davası,  udur  budur,  kavgadır  yani  böyle 

devam  ediyor.  Bizim  buranın  töresi,  mesela  ben  kendim  için 

söyleyeyim. Ben bu olayı ya adım. Gittim ben, annemin evinde kaldım, 

çocuklarımı  verece im  baba  tarafına  ben  ba kasıyla  evlenece im,  orda 

tabi  ben  çocuklarım  olmadan  nasıl  bir  hayat  devam  ettirece im,  nasıl 

mutlu  olaca ım.  kincisi  çocuklarımı  alıp  gelece im,  kayınbabamın 

yanında  oturaca ım,  o  da  çevreden  gelen  dedikodular  kaynıyla  aynı 

evde.  Mutlaka  bir  yerde  bir  fedakârlık  yapacaksın.  Ya  çocu undan 

olacaksın, ya namusundan olacaksın ve yahut ta karde  gibi denilen bir 

evlili e  katlanacaksın.  Artık  senin  yüre in,  senin  gücün  hangisini 

tanıyorsa ona. Töre bu…”  

Çiftin  yapmı   oldu u  açıklamalar  yine  töre  kavramı  ba lamında 

de erlendirildi inde,  levirat  tipi  evlili in  nedenlerinden  bir  di erinin  de 

sosyal  çevrenin  dul  kalan  kadına  yaptı ı  baskı  oldu unu  ortaya 

---