Poyraz tacoglu tugca

 

 

 

 

 

 

119 

Yasa  (1962)  ise  levirat  evlili ini  “ölen  erkek  karde in  dul  karısı  ile  geride 

bırakılan  karde in  evlenmesi”  biçiminde  tanımlayarak,  memleketimizde 

oldukça  yaygın  atipik  evlenme  ekli  olarak  de erlendirmektedir.  Bu 

durumda  evlenen  erkek  zaten  evli  ise,  iki  kadının  birbirine  kar ı 

münasebetlerini anlatmak için halk kuma, ortak, içli-dı lı e li gibi kelimeler 

kullanmaktadır.  Bu  durumda  ikinci  kadına  sadece  dini  nikâh  kıyılır  ve 

bundan  do an  çocuklar  nüfusa  sanki  birinci  kadından  do mu   gibi 

kaydettirilir. 

Ba lı  ve  Sever  (2005)  ise  bir  erkek  öldü ünde  geride  kalan  e i  ve 

çocuklarına  daha  iyi  bakılması  ve  aile  bütünlü ünün  bozulmaması 

amacıyla yaptırılan levirat evliliklerinin, genelde evlili i yapanlardan çok, 

ailenin  kararı  ile  gerçekle ti ini  belirtmektedirler.  Onlara  göre  bu  tür 

evlilikler,  aile  birli ini  ve  devamını  korumaya  yönelik  fedakâr  bir 

davranı ın  sonucudur.  Bireyin  toplulu a  veya  aileye  kurban  edilmesidir. 

Bu  ba lamda  geleneksel  toplumlarda  dul  kalan  kadının  daha  önce  gelin 

olarak geldi i ailenin dı ında bir birey ile evlenmesi bir ilke olarak do ru 

kabul edilmez. Çünkü evlenen kadın, bir aileye dâhil edilmi  sayılmaktadır 

ve kimli i o aile ile varlık bulmaktadır. 

1.3.  Kan  Bedeli:  Kan  bedeli  evlili i,  levirat  gibi  törenin 

ekillendirdi i  evlilik  çe itlerinden  birisidir.  Bu  tip  evlilik,  aralarında  kan 

davası olan iki ailenin, kan davasını sonlandırıp, barı  tesis etmek amacıyla 

çocuklarını  evlendirmeleridir.  Ülkemizde  daha  çok  Do u  ve  Güneydo u 

bölgemizde uygulanmaktadır. 

TBMM  (Türkiye  Büyük  Millet  Meclisi)’nin  2009  yılına  ait  “Erken 

Ya ta  Evlilikler  Hakkında  nceleme  Yapılmasına  Dair  Rapor”  unda  kan 

bedeli  evlili inin  öldürülen  ki inin  kan  bedeli  olarak  para,  altın,  ev  ve 

tarlanın  yanında  kızların  da  verilmesi 

eklinde  gerçekle ti i 

belirtilmektedir.  (http://www.tbmm.gov.tr/  komisyon/  kefe/  docs/ 

komisyon rapor.pdf).  

Sezen (2005) ise kan parası kar ılı ı evlenmeyi, temelinde e itimsizlik olan, 

ilkel bir evlenme biçimi olarak tanımlamaktadır. Ona göre bu evlili in tek 

olumlu yanı kan davalarının devam etmemesi yönünde i levi olmasıdır. 

1.4.  Berder  (Berdel)  Evlili i:  Hakkari  yöresinde  “Kepir”,  Denizli, 

Aydın  yörelerinde  “de i ik  yapma”,  Do u  Anadolu  ve  Güneydo u 

Anadolu’da da “Berder” (Berdel) olarak adlandırılan tercihli evlilik türleri 

içinde  konu  edinece imiz  berder  evlili i,  evlenecek  iki  erke in,  evlilik 

ça ındaki  kız  karde lerini  birbirleriyle  de i tirme  biçiminde  gerçekle ir 

(Be ikçi,  1969:  163).  Be ikçi,  bu  ailelerin  kurulma  nedeninin,  fakir  aileler 

---

 

 

 

 

 

 

120 

arasında  ba lık  verme  yükümlülü ünden  kurtulma,  a iret  reisleri,  a alar, 

eyhler,  seyitler  arasında  ise  akrabalık  ba larını  kuvvetlendirme  ve 

mülkiyetin parçalanmasını önleme çabası oldu unu belirtmektedir. 

Balaman  (1975)  ise  berderi  “ya da   ergen  o lu  ve  kızı  olan  iki  aile, 

aralarında  anla arak  kızlarını,  o ullarına  alacakları  kız  ailesine  verirler, 

yani de i ik yaparlar”  eklinde tanımlamaktadır. Ya da  ve tanı  iki erkek 

arkada ın  kendi  aralarında  anla arak  durumu  ailelerine  açmaları  ve 

ailelerinin  bu  konuda  karar  almalarıyla  gerçekle tirilen  berder  evlilik,  iki 

aileyi örne in, “A” ve “B” ailelerini “Berder Aile” ili kileri içerisine sokar. 

Geleneksel tür ya am biçimi içerisinde bu kültürün bir gere i olan böylesi 

bir evlilik, öznel ve nesnel ko ulların hazır oldu u durumlarda olu ur. Ona 

göre,  ailedeki  etkinli in  ve  çocuklar  üzerindeki  denetimin  sa lanması 

iste i,  ba lık,  takı  gibi  dü ün  giderlerinin  ekonomik  zorlamaları,  yeni 

evliler ve dünürler arasındaki birlik ve dirli in peki tirilmesi gerekçeleri ve 

beklentileri, bu evlili i, tercihli evlilikler kümesi içerisinde bir evlilik türü 

olarak kar ımıza çıkartmaktadır. 

2. Ara tırmanın Yöntemi  

Nitel  bir  çalı ma  olan  bu  ara tırmada  görü me  tekni i 

kullanılmı tır.  Böyle  bir  tercih  yapılmasının  sebebi  ara tırma  konumuza 

uygun olarak, nitel ara tırmanın toplumsal ya amın do al akı ında ortaya 

çıkan  olayların  ayrıntılı  incelemelerini  yürütmeye  vurgu  yapmasıdır. 

Böylece  nitel  ara tırma,  belirli  toplumsal-tarihsel  ba lamlara  duyarlı  olan 

özgün yorumlar sunmaya çalı ır (Neuman, 2006). Bu anlamda ara tırmada 

birinci  elden  veriler  kullanılmı   ve  görü me  yapılan  ki ilerin  bakı   açıları 

bizim  için  önem  ta ıdı ından  örneklemimiz  kendi  sosyal  ve  kültürel 

ba lamında incelenmi tir. Yaptı ımız çalı manın nitel bir ara tırma olması 

nedeniyle,  ara tırma  sorularının  açık  uçlu  ekilde  hazırlanması  uygun 

görülmü tür. Ara tırma sorularımız  u  ekildedir: 

1.

  nceleme konumuzu olu turan evlilik çe itlerinin sosyal, kültürel ve 

ekonomik nedenleri nelerdir? 

2.

  Evlenen çiftlerin evlili e karar vermelerinde etkili olan kimlerdir? 

3.

  Evlilik kararında törenin etkisi var mıdır? 

Yukarıda  belirtilen  ara tırma  soruları  do rultusunda  örneklemle  yapılan 

görü melerde; evlilik sürecinin nasıl gerçekle ti i, evliliklere karar veren ya 

da  verenlerin  kimler  oldukları,  evliliklerinden  memnun  olup  olmadıkları, 

töre  gibi  normatif  kuralların  evliliklerinde  etkisi  olup  olmadı ı, 

---