Psixologiyasi

3.

 

Og`ishgan  xulq  tarbiya  natijasi  sifatida.   

Jamiyatdagi  o’zgarishlar 

me`yorlarning, albatta, axloqiy deviatsiya turlarining o’zgarishiga olib keladi. Biroq 

me`yorlarning  o’zi  va  ulardan  og’ishish  har  qanday  ijtimoiy  tizimning  ajralmas 

qismidir. Binobarin, ijtimoiy  darajada  og’ishgan xulq  -  bu  faqat  jamiyat  va  shaxs 

orasidagi  o’zaro  munosabatning  mumkin  bo’lgan  shakllaridan  biri.  Og’ishgan 

xulqni  ijtimoiy  ko’rinish  sifatida  "tugatish"  ehtimoli  dargumon.  Bundan  tashqari, 

maxsus  ko’rib  chiqishda  deviatsiyalar  jamiyat  uchun  me`yoriy  va  foydali  ekanini 

isbotlash mumkin, chunki unda istiqbolli o’zgarishlar rag’batlantiriladi. Individual 

darajada  deviant  axloq  anchagina  muammoli  ko’rinadi,  chunki  shaxsning  o’zi  va 

atrofdagi odamlar hayoti uchun real zarar, deviant shaxsning ijtimoiy  muhit bilan 

nizosi,  uning  ijtimoiy  moslashmaganligi  kabi  salbiy  fenomenlar  bilan  bog’liqdir. 

Xususan, og’ishgan xulq shaxsiy darajada - bu shaxsning deviant usul va hayot tarzi 

shaklida  yuzaga  chiquvchi  ijtimoiy  nuqtai  nazari.  Ma’lumki,  ko’pchilik  odamlar 

istasalar jamiyatga nisbatan o’z nuqtai nazarlarini o’zgartirishlari mumkin.  

Shaxs  axloqiga  ta'sir  etuvchi  boshqa  muhim  omil  bo`lib,  shubhasiz,  ichki, 

biologik, sharoit  istalgan tashqi sharoit o`zaro harakatlanuvchi o`sha tabiiy tuproq 

chiqadi.  Biologik  zamin  quyidagilardan  iborat:  nasliy-genetik  xususiyatlar, 

individning  tug’ma  xislatlari  (qorin  ichidagi  rivojlanish  va  tug’ilish  vaqtida 

egallangan) instinktiv hamda imprinting (ontogenezning ilk bosqichida muhrlangan) 

rivojlanishida. 

Biologik  omil  faktori  individual  borliqning  quyidagi  tavsifnomalarini 

boshqaradi:  

a)

 

ontogenez jarayonidagi individual o`ziga xoslik (shu jumladan, yetilish 

qarish jadalligi); 

b)

 

 gender (jinsiy) farq; 

c)

 

 yosh xususiyatlari;  

d)

 

 jismoniy konstitutsiya; 

e)

 

 sog’liq va bardoshlilik; 

f)

 

 asab tizimlarining holati va tipologik xislatlari. 

---

21 

 

Biologik  nuqtai  nazardan  og`ishgan  xulqni  tushuntiruvchi  nazariyalar, 

ehtirom,  dastlabkilaridan  biri  bo`lib  paydo  bo`ldi.  Tadqiqotchilar  dastlab 

(preimushestvenno)