Publication1
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
| (a)
Ümumi prinsiplər 69. Konvensiyanın 2‐ci maddəsində nəzərdə tutulmuş yaşamaq hüququnun müdafiəsi öhdəliyi 1‐ci maddə ilə müəyyən edilmiş dövlətin “öz yurisdiksiyası altında olan hər kəsin Konvensiyada nəzərdə tutulmuş hüquq və azadlıqlardan istifadəsinin təmin etmək” kimi ümumi öhdəliyi ilə birgə dolayı yolla insanların dövlət və ya fərdlər tərəfindən zor tətbiqi nəticəsində öldürüldüyü zaman müəyyən formada səmərəli rəsmi istintaqın aparılmalı olduğunu da tələb edir (bax: “ Tanrıkulu Türkiyəyə qarşı ( Tanrıkulu v. Turkey [GC], no. 23763/94 , § 103, ECHR 1999IV); M enson Birləşmiş Krallığa qarşı ( Menson v. the United Kingdom (dec.), no. 47916/99 , ECHR 2003‐V) və “ Branko Tomaşiç və Digərləri Xorvatiyaya qarşı ( Branko Tomašić and Others v. Croatia , no. 46598/06 , § 62, 15 January 2009 )). Bu cür istintaqın başlıca məqsədi yaşamaq hüququnu qoruyan ölkə daxili qanunların səmərəli şəkildə yerinə yetirilməsini təmin etməkdir (bax: mutatis mutandis , Pol və Odri Edvards Birləşmiş Krallığa qarşı ( Paul and Audrey Edwards v. the United Kingdom , no. 46477/99 , § 69, ECHR 2002II)). 70. İstintaqın səmərəli olması o deməkdir ki, onun nəticəsində cinayəti törətməkdə şübhəli şəxslərin müəyyən edilməsi və cəzalandırılması mümkün olmalıdır (bax: “ Oğur Türkiyəyə qarşı ( Oğur v. Turkey [GC], no. 21594/93 , § 88, ECHR 1999III)). Burada nəticə deyil, vasitələr öhdəlik xarakteri daşıyır. Dövlət orqanları hadisə ilə bağlı sübutları toplamaq üçün mümkün addımları atmalıdırlar. İstintaq zamanı ölümün səbəblərini və ya məsuliyyət daşıyacaq şəxsi və ya şəxsləri müəyyən etmək imkanını sarsıdan istənilən çatışmazlıq onun standartlara cavab verməməsi riskini yaradır. Hansı üsuldan istifadə edilməsindən asılı olmayaraq dövlət orqanları onların diqqətinə çatdırılan məsələ barədə öz təşəbbüsləri ilə tədbirlər görməlidirlər (bax: misal üçün, mutatis mutandis, “ İlhan Türkiyəyə qarşı ( Ilhan v. Turkey [GC], no. 22277/93 , ECHR 2000VII, § 63)). Bundan əlavə, praktikada cavabdehliyin təmin edilməsi üçün istintaq və onun nəticələri üzərində kifayət qədər ictimai nəzarət elementi olmalıdır. Bütün işlərdə zərər çəkmişin qaxın qohumları onun qanuni maraqlarının müdafiəsi üçün zəruri olan həddə prosesə cəlb olunmalıdırlar (bax: “ Tsintsabadze Gürcüstana qarşı ( Tsintsabadze v. Georgia , no. 35403/06 , § 76, 15 February 2011 )). 71. Bu kontekstdə tezlik və ağlabatan çalışqanlıq tələbi də nəzərdə tutulur (bax: “ Yaşa Türkiyəyə qarşı ( Yaşa v. Turke y , 2 September 1998, §§ 102104, Reports of Judgments and Decisions 1998‐VI) və “ Adalı Türkiyəyə qarşı ( Adalı v. Turkey , no. 38187/97 , § 224, 31 March 2005)). Konkret vəziyyətdə istintaqda irəliləyişlərə nail olunması qarşısında maneə və ya çətinliklərin ola bilməsi qəbul edilməlidir. Lakin ölümə səbəb olmuş vasitələrin dövlət orqanları tərəfindən tez araşdırılmasına ümumi şəkildə onların qanunun aliliyinə hörmət etmələrinə ictimai etimadın saxlanması və qanunsuz əməllərə yol vermələri və ya onlara dözümlülüklə yanaşmaları barədə fikirlərin qarşısının alınması üçün mühüm amil kimi baxıla bilər. |