52
H
ə
r bir orqanizmin f
ə
rdi
ə
lam
ə
tl
ə
ri onun irsi proqram
ı
ndan, genetik tipind
ə
n v
ə
bu proqram
ı
n ontogenezin
inki
ş
af
ı
nda nec
ə
h
ə
yata keçm
ə
sind
ə
n as
ı
l
ı
d
ı
r. H
ə
r bir f
ə
rd mü
ə
yy
ə
n ölçü, cins, morfologiyas
ı
n
ı
n f
ə
rql
ə
ndirici
ə
lam
ə
tl
ə
ri, davran
ı
ş
xüsusiyy
ə
tl
ə
ri v
ə
d
ə
yi
şə
n mühit
ə
qar
ş
ı
uy
ğ
unla
ş
ma d
ə
r
ə
c
ə
sin
ə
malikdir. Bu
ə
lam
ə
tl
ə
rin
populyasiyada yay
ı
lmas
ı
da onun strukturunu t
ə
yin edir.
Populyasiyan
ı
n strukturu sabit deyildir. Orqanizml
ə
rin böyüm
ə
v
ə
inki
ş
af
ı
, yenisinin da
ğ
ı
lmas
ı
, müxt
ə
lif
s
ə
b
ə
bl
ə
rd
ə
n ölümü (m
ə
hv olma),
ə
traf mühitin d
ə
yi
ş
m
ə
si, dü
ş
m
ə
nl
ə
rinin say
ı
n
ı
n
artma v
ə
ya azalmas
ı
– bütün
bunlar populyasiya daxilind
ə
müxt
ə
lif nisb
ə
tl
ə
rin d
ə
yi
ş
m
ə
sin
ə
s
ə
b
ə
b olur.
Populyasiyan
ı
n cinsi strukturu
F
ə
rdl
ə
rin mühit
ə
t
ə
l
ə
bat
ı
v
ə
onun ayr
ı
-ayr
ı
faktorlara qar
ş
ı
davaml
ı
ğ
ı
qanunauy
ğ
un v
ə
ə
h
ə
miyy
ə
tli d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
d
ə
yi
ş
ir. Ontogenezin müxt
ə
lif m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
ya
ş
ay
ı
ş
yeri, qida tipi, yerd
ə
yi
ş
m
ə
xarakteri, orqanizml
ə
rin ümumi
aktivliyi d
ə
yi
şə
bil
ə
r. Çox vaxt növ daxilind
ə
ekoloji ya
ş
müxt
ə
lifliyi növl
ə
r aras
ı
ndak
ı
f
ə
rqd
ə
n daha yüks
ə
k
d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
t
ə
zahür edir.
Populyasiyan
ı
n ya
ş
f
ə
rql
ə
ri onun ekoloji müxt
ə
lifliyini v
ə
bununla da mühit
ə
müqavim
ə
tini
ə
h
ə
miyy
ə
tli
d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
gücl
ə
ndirir.
Şə
raitin normadan art
ı
q güclü k
ə
nara ç
ı
xmas
ı
zaman
ı
populyasiyada ya
ş
ama
ğ
a
qabil
f
ə
rdl
ə
rin bir hiss
ə
sinin qalmas
ı
v
ə
populyasiyan
ı
n mövcudlu
ğ
unun davam etm
ə
si ehtimal
ı
çoxal
ı
r.
Populyasiyan
ı
n ya
ş
strukturu uy
ğ
unla
ş
ma xarakterin
ə
malikdir. O, növün bioloji xass
ə
l
ə
rin
ə
ə
saslan
ı
r, lakin
h
ə
mi
şə
ə
traf mühit faktorlar
ı
n
ı
n t
ə
sir gücünü
ə
ks etdirir.
3.5. Bitkil
ə
rd
ə
populyasiyan
ı
n ya
ş
strukturu
Bitki senopopulyasiyas
ı
mü
ə
yy
ə
n fitosenoz daxilind
ə
onun fenotik v
ə
ziyy
ə
tind
ə
n v
ə
ekotopik v
ə
genetik
xüsusiyy
ə
tl
ə
rind
ə
n as
ı
l
ı
olmayaraq
növün bütün f
ə
rdl
ə
rini birl
əş
dirir. Bitkil
ə
rd
ə
senopopulyasiyan
ı
n ya
ş
strukturu (yaxud konkret fitosenozun populyasiyas
ı
n
ı
n) ya
ş
qruplar
ı
n
ı
n nisb
ə
til
ə
t
ə
yin olunur.
Cüc
ə
rtil
ə
r
– toxumda olan ehtiyat madd
ə
l
ə
rind
ə
n v
ə
xüsusi assimlyasiyan
ı
n hesab
ı
na qar
ı
ş
ı
q qida al
ı
r. Bu
kiçik bitkil
ə
r üçün rü
ş
eym strukturun mövcudlu
ğ
u s
ə
ciyy
ə
vidir: rü
ş
eym kökün inki
ş
af
ı
ba
ş
layan l
ə
p
ə
v
ə
bir
qayda olaraq ya
ş
l
ı
bitkil
ə
rd
ə
n f
ə
rqli olaraq sad
ə
formal
ı
böyük olmayan yarpaql
ı
biroxlu zo
ğ
dur.
İ
lkin bitkil
ə
r
–
(yuvenil bitkil
ə
r)
– s
ə
rb
ə
st qidalanma
ğ
a keçir. Bu bitkid
ə
daha l
ə
p
ə
yoxdur,
çox vaxt
t
ə
koxlulu
ğ
unu saxlay
ı
r, yarpaqlar ba
ş
qa formada olub ya
ş
l
ı
bitkil
ə
r
ə
nisb
ə
t
ə
n x
ı
rdad
ı
r.
Dostları ilə paylaş: