Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X
Yüklə 10,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vinilxlorid (CH 2 =CHCl).
| Formaldehid, qar
ı ş qa aldehidi (CH 2 O) – k ə skin iyli r ə ngsiz qazd ı r. Formaldehidin emissiya m ə nb ə l ə ri kimy ə vi v ə metallurgiya zavodlar ı , tikinti materiallar ı v ə polimerl ə r istehsal ı , mebel fabrikl ə ri, avtomobil n ə qliyyat ı n ı n i ş l ə nmi ş qazlar ı hesab olunur. Yeni tikilmi ş m ə nzill ə rd ə formaldehidin miqdar ı 160-240 mkq/m 3 -a çat ı r v ə yüks ə k konsentrasiya bir neç ə il ə rzind ə qal ı r. Daima siqaret ç ə kil ə n m ə nzill ə rd ə formaldehidin miqdar ı 100 mkq/m 3 -a çat ı r. Formaldehidin insan orqanizmin ə sutkal ı q daxil olmas ı atmosfer havas ı il ə – 0,02; ya ş ay ı ş v ə ictimai binalar ı ndan – 0,5-2,0; su il ə 0,2; qida il ə – 1,5-14; 20 ə d ə d ç ə kil ə n siqaretl ə – 1,0 mq t əş kil edir. Formaldehid ümumi toksik t ə sirli olub, q ı c ı qland ı r ı c ı , allergik, mutagen v ə konserogen (2A qrupu) t ə sir ə malikdir. O, dig ə r kimy ə vi konserogenl ə rin, qism ə n benz(a)pirenin ə m ə l ə g ə tirdiyi konserogenezi gücl ə ndirir. Vinilxlorid (CH 2 =CHCl). Z ə if xloroform iyli r ə ngsiz qazd ı r, keyidici narkotik madd ə dir. Havada az miq- darda olduqda insan ı n ba ş ı gic ə ll ə nir, çox olduqda is ə insan ş üurunu tamam itirir, ç ə ng olur v ə d ə rin yuxuya gedir. Vinilxlorid mühit ə üzvi sintez mü ə ssis ə l ə ri, polimer materiallar ı n istehsal ı , tullant ı lar ı il ə daxil olur. Dünyada vinilxloridin tullant ı lar ı t ə xmin ə n ild ə 3000 tona çat ı r. Vinilxlorid orqanizm ə toksik-immun t ə sir göst ə r ə r ə k m ə rk ə zi sinir sisteminin pozulmas ı , damarlar ı n patologiyas ı , sümük sisteminin z ə d ə l ə nm ə si, birl əş dirici toxumalar ı n sistemli z ə d ə l ə nm ə si, immun d ə yi ş m ə si, ş i ş l ə rin inki ş af ı şə klind ə t ə zahür olunur. O, yaln ı z kanserogen deyil, h ə m d ə mutagen, embriotoksik v ə teratogen t ə sir ə malikdir. F ə hl ə rl ə rd ə qaraciy ə rd ə angiosarkom v ə hemanqiosarkomun inki ş af ı , beyind ə neftroblastom, neyroblastom v ə dig ə r b ə dxass ə li yeni tör ə m ə l ə r, a ğ ciy ə rd ə alveolyar ş i ş l ə r, m ə d ə d ə adenokarsinom, süd v ə zil ə rind ə karsinoma, birl əş dirici toxumalarda müxt ə lif ş i ş növl ə ri qeyd ə al ı nm ı ş d ı r. Yüks ə k konsentrasiyal ı vinilxloridin uzun müdd ə tli t ə siri il ə ə laq ə dar s ə naye f ə hl ə l ə rinin ömrünün k ə skin q ı salmas ı qeyd ə al ı nm ı ş d ı r. Ftalatlar . Son ill ə r bu toksik madd ə l ə rd ə n geni ş istifad ə olundu ğ undan onlara diqq ə t artm ı ş d ı r. Ftalatlar sintetik polimerl ə rd ə n müxt ə lif qab-qacaqlar, oyuncaqlar, tibb avadanl ı qlar ı n ı n (qan ı n köçürülm ə sistemi) haz ı rlanmas ı nda plastifikator kimi, h ə mçinin lak, parfyumeriya, h əşə ratlara qar ş ı repellentl ə r istehsal ı nda istifad ə edilir. Bu madd ə l ə r h ə m bilavasit ə daxil olduqda, h ə m d ə hava v ə d ə ri vasit ə sil ə dü ş dükd ə insan ı n ba ğ ı rsa ğ ı nda asan absorbsiya olunur. Ftalatlar ı n t ə sir indikatoru kimi onun sidikd ə miqdar göst ə ricisind ə n istifad ə olunur. Ftalatlar ə traf mühitin çirkl ə nm ə sinin v ə ə halinin sa ğ laml ı ğ ı na t ə sirinin qiym ə tl ə ndirilm ə si üzr ə AB Ş - ı n Milli Proqram ı na daxil edilmi ş dir. Bu t ə dqiqatlar ı n m ə lumat ı na gör ə , a ş a ğ ı g ə lirli v ə t ə hsili a ş a ğ ı s ə viyy ə d ə olan şə xsl ə rin sidikl ə rind ə ftalatlar ı n sintetik materiallardan haz ı rlanan qablardan daha çox istifad ə etm ə si ehtimal ı il ə ayd ı nla ş d ı r ı l ı r. Radon (Ra) - Radonun ba ş l ı ca m ə nb ə yi torpaq, tikinti materiallar ı v ə yeralt ı m ə nb ə d ə n olan sular hesab olunur. Quruda onun fon konsentrasiyas ı 10 Bk/m 3 t əş kil edir. Bk – bekkerel – radioaktivlik ölçüsü olub, 1 d ə qiq ə ə rzind ə radioaktiv parçalanman ı n say ı d ı r, 1 Bk 1 saniy ə ə rzind ə bir radioaktiv parçalanmaya uy ğ un g ə lir. Radonun m ə nzil ə ə sas daxil olma yolu – binan ı n özülünün (bünövr ə sinin) alt ı ndan onun infiltrasiya 165 olunmas ı d ı r, o, özüld ə olan çat v ə yar ı qlarla, h ə mçinin zirz ə mi v ə divarlardan s ı z ı laraq keçir. M ə nzilin daxilind ə radonun konsentrasiyas ı ad ə t ə n aç ı q sah ə d ə kind ə n yüks ə k olur, odur ki, insan orqanizmin ə onun ə sas hiss ə si, havas ı yax ş ı t ə mizl ə nm ə y ə n m ə nzill ə rd ə daxil olur. Radon m ə nzill ə rd ə tikinti materiallar ı ndan, da ğ süxuru v ə qruntdan haz ı rlanm ı ş dö şə m ə , divar v ə tavandan, h ə mçinin m ə nzild ə ki materiallar ı ndan, sudan v ə yand ı r ı lan yanacaqdan toplan ı r. Radonun miqdar ı tikinti materiallar ı n ı n xass ə sind ə n v ə ə razinin geoloji xüsusiyy ə tind ə n as ı l ı d ı r. Radonun konsentrasiyas ı , xüsus ə n havas ı yax ş ı d ə yi ş ilm ə y ə n evl ə rin birinci m ə rt ə b ə sind ə kürsülü v ə zirz ə mi m ə nzill ə rd ə yüks ə k olur. Rütub ə tlik radonun ayr ı lmas ı n ı art ı r ı r. Bel ə şə raitd ə ya ş ayan insanlar ı n ba ş l ı ca olaraq a ğ ciy ə rl ə rinin ş üalanma dozas ı yüks ə k olur. BMT-nin atom radiasiyas ı n ı n t ə siri üzr ə Elmi Komit ə sinin m ə lumat ı na ə sas ə n çoxm ə nzilli beton binalarda, ayr ı ca tikilmi ş beton evl ə rd ə , k ə rpic v ə taxtadan tikilmi ş çoxm ə nzilli v ə t ə k binalarda radonun konsentrasiyas ı orta hesabla 50, 130, 20, 30 v ə 10-30 Bk/m 3 -a çat ı r, bu is ə fon göst ə ricid ə n (10 Bk/m 3 ) xeyli art ı qd ı r. Ə halinin radonla v ə onun tör ə m ə m ə hsullar ı il ə inhalyasiya hesab ı na ş üalanma dozas ı ə ks ə r hallarda dig ə r t ə bii v ə süni m ə nb ə l ə rd ə n ümumi ş üalanma dozas ı n ı n 50%-ni t əş kil edir. T ə bi ə td ə radona ba ş l ı ca olaraq iki ə sas izotop – radon – 222 (uran – 238-in parçalanma m ə hsulunun ə m ə l ə g ə tirdiyi radioaktiv s ı ras ı n ı n üzvü) v ə radon – 220 (torium – 232-nin parçalanma m ə hsulu) şə klind ə rast g ə linir. Radon – 222, radon 220 il ə müqayis ə d ə 20 d ə f ə art ı q ş üalanma dozas ı nda i ş tirak edir. Aç ı q havada radonun miqdar ı n ı n sutkal ı q t ə r ə ddüdü 1-d ə n 100 Bk/m 3 aras ı nda olur, h ə m d ə yüks ə k t ə zyiqd ə v ə aç ı q (buludsuz) havada, xüsusil ə gec ə v ə s ə h ə r saatlar ı nda onun konsentrasiyas ı maksimuma çat ı r. Atmosfer havas ı hesab ı na radon 13%- ə q ə d ə r daxil ola bil ə r. M ə nzil daxilind ə radonun miqdar s ə viyy ə si binan ı n alt ı ndak ı qruntun növünd ə n, evin v ə tikinti material ı n ı n tipind ə n, m ə rt ə b ə d ə n, ventilyasiyan ı n mövcudlu ğ undan, m ə nzild ə dö şə m ə nin hündürlüyünd ə n v ə s. as ı l ı d ı r. Yüklə 10,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|