120
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
Uzun H s nin anası, d m k olar ki, bütün rqd y gan ist dadlı diplomat qadın kimi m hur olan
Sara xatun, h tta Avropa ölk l rind d tanınırdı.
Seyidm mm dova Züleyxa H bib qızı (1919-1999). Az rbaycanın ilk t yyar çi qadınlarından
biri.
S limova övk t ahbaz qızı (1920-1999). Dünyada ilk qadın g mi kapitanlarından biri.
S m dova V cih
li qızı (1924-1965). Görk mli Az rbaycan r ssamı, Az rbaycanın m kdar
inc s n t xadimi.
Süleymanova Elmira Teymur qızı (1937). Kimya elml ri doktoru, professor. Az rbaycan
Respublikasının insan hüquqları üzr müv kkili.
ahnigar Kazıma a qızı (R ncur) (1850-1899). Az rbaycan air si.
ahtaxtinskaya Elmira H bibulla qızı (1930-1996). Az rbaycan Respublikasının xalq
r ssamı.
kinskaya Barat H bib qızı (1914-1999). Az rbaycan aktrisası. Az rbaycan Respublikasının
xalq artisti.
ıxlinskaya Nigar Hüseyn f ndi qızı (1871- 1931). General la a ıxlinskinin h yat yolda ı.
lk ali t hsilli, eyni zamanda da h rbi rütb si olan ilk az rbaycanlı qadın.
Topçuba ova Reyhan brahim qızı (1905-1970). m kdar inc s n t xadimi adını almı ilk
az rbaycanlı qadın.
Tuti Bik (?-1786). Quba xanı F t li xanın h yat yolda ı, Qara-qaytaq hakimi mir H mz nin
bacısı, dövl t xadimi.
V kilova Leyla M h t qızı (1927-1999). Baletmeyster. SSR xalq artisti. « öhr t» ordeni il
t ltif edilib.
Zeynalova N sib Cahangir qızı (1916-2004). Az rbaycan aktrisası. Az rbaycan
Respublikasının xalq artisti. « öhr t» ordeni il t ltif edilib.
121
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
LAV S N DL R
AZ RBAYCAN RESPUBLIKASINDA DÖVL T QADIN S YAS T N N H YATA
KEÇ R LM S HAQQINDA F RMAN
Az rbaycan qadını öz irad si v m rdliyi, saflı ı v s daq ti il c miyy timizin h yatında,
xalqımızın milli-m n vi d y rl r sisteminin formala masında müst sna rol oynamı dır. Xalq
yaradıcılı ı nümun l rind , q dim r vay t v dastanlarımızda yüks k m n vi sif tl rl s ciyy l n n
göz l qadın obrazlarının b dii t sviri verilmi dir.
M n viyyatımızın t m l kitabı olan «Kitabi-D d Qorqud»un qadın sur tl ri bu gün d
öz m ziyy tl ri il b
ri idealların t nt n sin xidm t edir. Az rbaycan gerç kliyi air v
müt f kkirl r qadınları h yat m nb yi v müdriklik müc ss m si kimi v sf etm k üçün z ngin
tarixi material vermi dir. Dahi Nizami öz s rl rind M hinbanu v Nü ab kimi qadın hökmdar,
fsan vi Fitn v yeddi göz l obrazlarını yaratmı dır. Görk mli memar c mi Naxçıvani t r fi nd n
ucaldılmı Mömin -xatun türb si z m tli memarlıq abid si olmaqla yana ı, xalqımızın qadına
göst rdiyi ehtiramın parlaq t c ssümüdür.
Az rbaycan m d niyy tinin v elminin inki afında mühüm m rh l olan orta srl r dövründ
Az rbaycan qadınının f aliyy ti xalqımızın milli-m d ni n n l rinin qorunub saxlanılması v
z nginl dirilm sin xidm t etmi dir. XII sr poeziyasının görk mli nümay nd l rind n olan
M hs ti G nc vinin eir m clisl ri Az rbaycan qadınının adını uzaq ell rd tanıtdı.
Orta srl r tariximizd Az rbaycan hökmdarından Qızıl Arslanın arvadı Q tib xanım, Özb k
xanın arvadı Mehrcan xanım, Uzun H s nin anası Sara Xatun, ah smayıl X tainin qızı M hinbanu,
irvan ah X lilullahın arvadı P ri xanım, ah Abbasın anası Xeyransa B yim, fsan vi Tuti Bik
v ba qaları kimi görk mli siyasi v dövl t xadiml rinin adları hörm tl yad edilir.
XIX sr Az rbaycanın h yatında qadınların f allı ı v böyük yaradıcılıq u urları il s ciyy l nir.
Bu m nada Xur ud Banu N tavanın, A a B yim A a A abacının, Qönç b yimin, Fatma xanım
K min nin,
ahnigar xanımın, Q m rb yim
eyda Qaraba inin v ba qalarının yaradıcılı ı
diqq ti c lb edir. H min srd n Az rbaycanda ba ver n siyasi, iqtisadi v m d ni prosesl r
qadınların maarifl nm si v ictimai h yatda daha f al i tirak etm sin güclü t kan verdi.
Düny vi teatrın, demokratik m tbuatın, ana dilli m kt bin, qız m kt bl rinin v qadın
gimnaziyalarının yaradılması Az rbaycan qadınlarının h rt r fl i inki afı üçün yeni üfüql r açdı.
Bu dövrd c miyy td maarifçilikl yana ı, xeyriyy çilik d mühüm yer tuturdu. Gövh r xanım
Qacar, H mid xanım Cavan ir, Nigar xanım ıxlinskaya, M sm xanım Talı inskaya, S lt n t
xanım
hm dova v dig rl rinin yaratdıqları qadın xeyriyy c miyy tl ri böyük i aparırdı. O
122
www.aliyevheritage.org
Az rbaycan qadını namin
dövrün möht
m abid si olan T z pir m scidi d h min xeyriyy t dbirl rind n biri kimi Nabat
xanım A urb yli Rzayeva t r fi nd n tikdirilmi dir. Bütün bu i l rin m ntiqi n tic si olaraq
tariximizd ilk d f qadınlara seçib-seçilm k hüququ verildi.
1918-ci ild Az rbaycan Xalq Cümhuriyy tinin yaranması Az rbaycan qadınının demokratik
c miyy tin f al üzvün çevrilm si üçün geni imkanlar yaratdı. Sovet hakimiyy ti ill rind
d Az rbaycan qadını çox mür kk b v
r fl i yol keçmi dir, qadın gimnaziyaları qısa bir
müdd td mü llim, h kim, müh ndis v
air pe l rin yiy l n r k c miyy td ki il rl b rab r
hüquqlara malik olması, öz istedad v bacarıqlarını gerç kl dir bilm si h min dövrün ba lıca
nailiyy tl ridir.
1921-ci il Az rbaycan tarixin qadınların ilk qurultayı ili kimi daxil olmu dur. N riman
N rimanovun m ruz il çıxı etdiyi bu qurultayın sas qay sini qadın azadlı ı ideyaları t kil
etdi. Qurultaydan keç n qısa bir müdd t rzind Az rbaycan qadınlarının maarifl nm si, ictimai
f allı ının artırılması sah sind böyük i l r h yata keçirildi. 1921-ci ild qızlar üçün t kil
olunmu m kt b q d r t rbiy institutu bir il sonra ali qadın pedaqoji institutuna çevrildi. Ceyran
Bayramovanın t
bbüsü il yaradılmı ilk qadın klubu bu dövrd qadın h r katının inki afında
mühüm rol oynadı. 1923-cü ild «
rq qadını» jurnalının n r ba laması Az rbaycanda qadın
h r katı tarixind
lam tdar hadis oldu.
kinci dünya müharib si qadınların m y daha geni sur td c lb edilm sin t kan verdi. Bir
çox sah l rd c bh y ged n ki il ri qadınlar v z etdi. H min dövrd Leyla M mm db yova,
Züleyxa Seyidm mm dova, Sona Nuriyeva kimi t yyar çi, övk t S limova kimi qadın g mi kapitanı
yeti mi di. Müharib dövründ qadınlarımız ön c bh d m rdlikl döyü mü , arxa c bh d
m k
r ad ti, f dakarlıq nümayi etdirmi l r. Bütün bunlar Az rbaycanda qadın h r katı tarixinin
unudulmaz s hif l ridir.
Az rbaycan qadınlarının sovet hakimiyy ti ill rind elm v m d niyy t sah l rind
ld
etdikl ri nailiyy tl r onların böyük istedad v
m ksev rliyin d lal t ed n tutarlı sübutdur. Teatr
s hn sinin mahir ustaları M rziy Davudova, Fatma Q dri, Hökum Qurbanova, Mün vv r
K l nt rli, Barat
kinskaya, Leyla B dirb yli, N sib Zeynalova,
fi q M mm dova, Amalya
P nahova, Az rbaycan baletinin ulduzları Q m r Almaszad , Leyla V kilova, R fi q Axundova,
sevimli mü
nnil rimiz övk t M mm dova, H qiq t Rzayeva, övk t l kb rova, Sara Q dimova,
Rübab Muradova, Fatma Mehr liyeva, Tük zban smayılova, Zeyn b Xanlarova, görk mli
b st karlarımız A abacı Rzayeva,
fi q Axundova, Fir ngiz lizad , böyük qadın r ssamlarımız
V cih S m dova, Reyhan Topçuba ova, Güllü Mustafayeva, Elmira ahtaxtinskaya, Maral
R hmanzad milli m d niyy timizin inki afına öz layiqli töhf l rini vermi l r.
Az rbaycanın qadın air v yazıçıları Nigar R fi b yli, Mirvarid Dilbazi, M din Gülcün,
Hökum Billuri, ziz C f rzad , Xanımana
lib yli d Az rbaycan
d biyyatının inki afı
tarixind silinm z izl r qoymu lar. Sovet hakimiyy ti dövründ Az rbaycan qadınlarının 1957,
1967 v 1972-ci ill rd keçirilmi qurultayları da Az rbaycan qadın h r katının inki afında, onun
daha müt
kkil forma almasında mühüm rol oynadı.
Dostları ilə paylaş: |