dinind
ən dönər? And olsun ki, biz onu dünyada seçdik, axirətdə də şübhə yox ki,
o, salehl
ərdəndir”.
1
Yuxarıda qeyd etdiklərimizi İslamın digər müqəddəs şəhərlərinə də şamil etmək
mümkündür. Çünki
İmam Əlinin (ə), İmam Hüseynin (ə)
və digər Əhli-beyt
şəhidlərinin məqamı Allah yanında uca olduğundan onların dəfn olunduqları yerləri
d
ə müqəddəs saymaq, onlara ehtiram qoymaq dinimizin bizə öyrətdiyi ayinlərdəndir.
Bundan başqa, adı keçən şəhərlərin İslam tarixində oynadığı rolu bilmədən, həmin
şəhərlərdə baş verən prosesləri incələmədən İslamın həqiqi tarixinə bələd olmaq
mümkünsüz olacaqdır. Buna görə də kitabda həmin şəhərlərin tarixinə də diqqət
yetirilmişdir.
Bu kitabda qeyd etdiyimiz r
əvayətlər onu göstərir ki, bu mövzu ilə əlaqədar nəql
olunan h
ədislər saysız-hesabsızdır. Bu hədislər bütün məzhəblərin kanalları ilə
r
əvayət edilmişdir. Bu hədislər haqqında Cənubi Azərbaycan
alimi Əllamə Təbatəbai
(1902-
1983) yazırdı: “Bu rəvayətlər nə məna, nədə ki, ləfz baxımından təvatür
h
əddinə yetişməyən ahad xəbərlərdir. Ancaq bunlar dini məlumatlar baxımından
faydasız da deyillər. Qısası bunlar rədd də edilməz”.
2
Bu h
ədislər haqqında bəlkə də
ən doğru söz budur ki, hər bir savadlı oxucu bu mövzuda olan məlumatları bu
r
əvayətlərdən əldə edə bilər. Həmçinin, bu hədislərin bir çoxu
möcüzəvi mahiyyət
daşıyıb, insan idrakı tərəfindən tam dərk edilməyə də bilər. Bu məqama Qurani-
k
ərimdə də işarələr vardır. Məsələn:
“Sizin üçün heyvanlardan s
əkkiz cift
endirdi”
3
v
ə ya
“D
əmiri endirdi”
4
ay
ələrini göstərmək olar. Bunlardan əlavə bu
növd
ən olan rəvayətlərin sənədlərinin mukəmməl olmaması da yenə onların silinib
atılmasına dəlil ola bilməz. Çünki rəvayətlər özləri bir neçə növdür. Bunlardan bir
qurupu Quran v
ə səhih sünnəyə muxalifdir. Əlbəttə ki, belə rəvayətlər atılmalıdır.
Dig
ər qurup rəvayətlər isə nə rədd olunar, nədəki qəbul. Çünki bunların rədd və ya
q
əbul edilməsi haqqında dəlilimiz yoxdur. Üçüncü qurup
rəvayətlər isə tam məqbul
r
əvayətlərdir.
Bu h
ədislər bütövlükdə Məkkə şəhərinin fəzilətlərini, Kəbə evinin Allah yanında
şərəfini, Əhli-beyt imamlarının (ə) yüksək məqamlarını insanların diqqətinə
çatdırmaqdadır. Onlara aid edilən bu xəbərlər heç də Kəbə, Həcərül-əsvəd kimi
varlıqların üstünlüklərini zahiri duruma bağlamır. Allahın bu məkanı və orada olan
bu varlıqları tərif etməsi əlbəttə ki, biz müsəlmanlar üçün mənəvi bir haldır.
Bundan
əlavə bu hədislər Qurani-kərim ilə heç bir ziddiyyıt təşkil etmir, əksinə
M
əkkəyə və oradakı müqəddəs məkanlara aid ayələri daha da təkidləndirir və izah
edir.
H
əmçinin, bütün İslam məzhəblərinə görə hədisin zəif olması onun atılmasına
v
ə əməl edilməməsinə dəlil deyildir. Yəni zəif hədislər batil hesab olunmur. Əgər o
h
ədis Allahın sifətləri və əqidəvi mövzulardadirsa, ona əməl edilməz. Digər şəri,
xüsus
ən də tarixi
məsələlərə aiddirsə, onlara inanmağın və əməl etməyin heç bir
mane
əsi yoxdur. Buna görə də kitabda rast gəlinən bəzi zəif hədislər oxucuları
1
B
əqərə, 130
2
T
əfsirül-mizan, c. I, səh. 410-411
3
Züm
ər, 6
4
H
ədid, 25
5
I FƏSİL
MƏKKƏ ŞƏHƏRİ
1.1.
Məkkə sözünün mənaları
M
əkkə sözü çox böyük ehtimalla ərəb mənşəli sözlərdən olub bir çox lüğəvi
m
ənalar kəsb etməkdədir. Məkkə sözünün lüğətdə çoxlu mənalar bildirməsinin əsas
s
əbəbi onun hansı kökdən əmələ gəlməsinə görədir. Bunu da nəzərə almaq lazımdır
ki, M
əkkə sözünün kökü lüğət və təfsir əhlinin yanında ixtilaflı məsələlərdəndir.
M
əkkə sözü Qurani-kərimdə Bəkkə kimi də qeyd edilmişdir.
1
Əgər onun Bəkkə sözündən əmələ gəldiyini qəbul etsək, onun mənası
“zalımların boynunu bükmək” olacaqdır. Çünki bu ifadəni ərəblər “təbukku ənaqə əz-
zalim
ə” kimi işlədirlər.
2
Bir
qurup aliml
ər isə Məkkə sözünün “imtəkkə” felindən
əmələ gəldiyini və “sorub qurutmaq” mənasında olduğunu deyirlər. Məkkə sözünün
bu m
ənada olduğunu deyən alimlər orada suyun az olduğunu nəzərə alıb Məkkəyə bu
m
ənanı vermişlər.
3
H
əmçinin, bəzi, alimlər Məkkə sözünün “təmukku” felindən
əmələ gəldiyini və “təmukkul-cəbbarin” yəni “zülm edənlərin alçaldılması”
m
ənasında olduğunu qeyd edirlər.
4
Əllamə Məclisiyə (1628-1700) görə Məkkə sözünün bildirdiyi mənalardan biri
d
ə “insanların çox toplaşdığı yer” deməkdir.
5
Bundan başqa müəllif məkkə sözünün “məkkə” felindən əmələ gəlib “həlak
etm
ək” “naqisləşdirmək” mənalarını da ifadə etdiyini yazır.
6
B
əzi tədqiqatçılara görə, Məkkə sözü “mukuk” kökündən əmələ gəlib və “iki
hündür dağın arası” mənalarını da ifadə edir.
7
M
əkkə sözünün bildirdiyi mənalardan biri də “günahkar insanın ağlayıb öz
günahlarını bağışlatması” deməkdir. Buna görə də “Məkkə günahların bağışlandığı
yer” m
ənasındadır.
8
1.2.
Məkkənin coğrafi mövqeyi
M
əkkə sözü hansı mənanı bildirmısindən asılı olmayaraq hal-hazırda şəhər adını
daşıyır və müsəlmanların müqəddəs şəhərlərindən biridir. Bu şəhər “Bətni-Məkkə”
adını daşıyan vadidə salınmış ən qədim şəhərdir.
Bu müq
əddəs şəhər indiki Səudiyyə Ərəbistanının qərbində, Qırmızı dənizdən
t
əxminən 70 km şərqdə yerləşir. Səudiyyə Ərəbistanı cənub-qərbi asiyanın ən ucqar
nöqt
əsində yerləşir.
Ərəbistan ərazisi həm təbii, həm də coğrafi baxımdan bir neçə hissəyə bölünür.
Coğrafi baxımdan Ərəbistan beş hissədən ibarətdir:
1
Ali İmran, 96
2
İbn Kəsir, Təfsiru
Quranil-əzim, c. I, səh. 391; Yaqut bin Abdullah əl-Həməvi, Möcəmül-büldan, c. V, Beyrut,
1399/1979, s
əh. 181; Bağır Şərif əl-Qürəşi,
Həyati-Məhəmməd, c. I, səh. 23
3
Yaqut
əl-Həməvi, Möcəmül-büldan, c. V, səh. 182; Bağır Şərif əl-Qürəşi, Həyati-Məhəmməd, c. I, səh. 23
4
Əllamə Hairi Ələmi, Dairətül-məarif, c. XVII, səh. 304
5
Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. VI, səh. 97
6
Əllamə Məclisi, Biharül-ənvar, c. VI, səh. 105; Məhəmməd Bağır əl-Qürəşi, Həyati-Məhəmməd, c. I, səh. 23
7
M
əhəmməd Bağır əl-Qürəşi, Həyati-Məhəmməd, c. I, səh. 23
8
Yaqut
əl-Həməvi, Möcəmül-büldan, c. V, səh. 182
7