Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
[134]
aldığına görədir. Belə ki, Sübhi “Tabaqatüş-Şafeiyyə” əsərində onun Şafei məzhəbinə mənsub əz-Zəfərani, Əbu Səvr, Hümeydi və s. kimi alimlərdən dərs aldığını irəli sürərək Buxarinin Şafei məzhəbli olduğunu demişdir. Əl-Fərra isə “Təbəqatül-Hənabilə” əsərində Buxarini Əhməd bin Hənbəldən dərs aldığına görə Hənbəli məzhəbli bilmişdir. Maliki məzhəblilərə görə isə Buxari malikidir. Çünki, O, Malikin “Muvatta” əsərini Abdullah bin Yusif ət-Tunisidən almışdır. Əl-Əhnət isə: “Buxari hənəfidir, cünki Səhihin yazılmasını tövsiyə edən ustadı İshaq ibn Rahuyə hənəfidir” demişdir. 523
olduğunu qeyd etmişlər. Əlbəttə ki, Buxari Əbu Hənifə ilə müasir deyildir. Çünki o, Əbu Hənifənin ölümündən 44 il sonra dünyaya gəlmişdir. Bir çox müəlliflər bu mövzuya toxunmuş və hətta Əbu Hənifənin ardıcılları bu barədə müstəqil əsərlər yazmışlar. Onlardan Əbdülqəni əl-Meydani əd-Diməşqinin “əl-Lübab” və “Kəşfül-iltibas əmma əvrədəhül-Buxari əla bəzin-nas” əsərlərini göstərmək olar. 524
525
Buxarini digər məzhəblərdən fərqləndirən xüsusiyyətlərdən biri də onun qiyası qəbul etməməsidir. Məlum olduğu kimi Buxari dövrünün məşhur hədisşünası olmaqla yanaşı həm də böyük fəqihlərindən olmuşdur. Amma onun hədis elmindəki üstünlükləri fəqihliyinə bir kölgə salmışdır. Buna görə də onun haqqında hədisşünas sözü öndə, fəqih sözü isə ikinci planda işlədilmişdir. Onun fiqhi görüşləri haqqında danışanda alimlər onun “zamanının ən böyük fəqihi”, “fəqihlərin əfəndisi”, “bu ümmətin fəqihi” deyə mübaliğəli halda yad etmişlər. Hətta əhli-sünnə alimləri onu ustadları Əhməd bin Hənbəldən və İshaq bin Rahuyədən daha fəqih saymışlar. 526 Buna görə də alimlər Buxarini fəqih və mütləq müctəhid bilmişlər. Dövrünün tanınmış fəqihlərindən olan Buxari sadəcə öz görüşlərini zikr etməklə kifayətlənməmiş, eyni zamanda bəzi fiqhi məsələlərdə muxalif görüşləri də qeyd etmiş və müxalifləri ilə çəkişmədən çəkinməmişdir. Buxaridən sonra gələn müsəlman alimləri onun şəxsiyyətinə və yaradıcılığına böyük qiymət vermiş, bu böyük mühəddisin qarşısında baş əymişlər. Dövrünün məşhur alimlərindən olan İbn Həcər (852/1448) onun haqqında belə demişdir: “Göy qübbəsinin altında Peyğəmbər (s) hədislərini əl-Buxaridən daha yaxşı bilən birini görmədim.” 527
Buxarinin əsərlərinə gəldikdə şübhəsiz ki, bunların sayı daha çoxdur. O, hələ gənclik yaşlarında əsərlər yazmağa başlamış və 18 yaşı olan zaman məşhur tarix əsərlərindən biri olan “Tarixül-kəbir” əsərini yazmışdır. O, bu haqda belə deyir: “18
523
İ. Canan, adı çəkilən əsəri, səh. 178 524
həmin mənbə 525
həmin mənbə 526
İbn Həcər, Hədyüs-sari, c. II, səh. 237 527
İ. Çakan, adı çəkilən əsəri, səh. 54 [135]
yaşına çatınca səhabə və tabeunun fətva və sözlərini Übeydullah bin Musa dövründə yazmağa başladım. Bundan sonra da “ət-Tarix”i Peyğəmbərin (s) qəbri-şərifinin yanında mehli gecələrdə qələmə aldım.” 528
vardır:1.Tarixül-kəbir 2.Tarixül-əvsət 3.Tarixüs-səğır 4.əl-Ədəbül-müfrəd 5.Rəfül-yədeyn fis-səlat 6.Xəyrül-kəlam fil-airaat xəlfəl-imam 7.Birrül-valideyn 8.ət-Təfsirül-kəbir lil-Quran 9.Xəlqu əfalil-ibad 10.Kitabül-iləl fil-hədis 11.Kitabu müsnədil-kəbir 12.Kitabül-vuhdan 13.Kitabül-məbsut 14.əd-Düəfa və s. 529
Camiüs-səhih” əsəri xüsusi yer tutmaqdadır. Bu əsərin tam adı “əl-Camiüs-səhihül- müsnəd min hədisi Rəsulillahi və sünənihi və əyyamihi”dir. 530 Bu əsər qısa olaraq “Səhihi-Baxari” adı ilə məşhurdur. Mənbələrin məlumatına görə Buxari bu əsərini İshaq bin Rahuyənin (238/852): “Peyğəmbərin (s) səhih hədislərini müxtəsər bir kitabda toplasaydın” deməsindən sonra yazmağa başlamışdır. 531
yazmışdlr. 532
Qaynaqların verdiyi məlumatlara görə Buxari yazmaq istədiyi hədisi kitabına daxil etməzdən əvvəl qüsl edər, iki rükət namaz qılar, hədisin səhhəti üçün Allaha istixarələr etmişdir. 533 O, bu əsərini tamamladıqdan sonra dövrünün böyük hədisçilərindən olan Əhməd bin Hənbələ, Yəhya bin Mainə, Əli bin əl-Mədiniyə və digər ustadlara göstərmiş və onların müsbət rəyini öyrənmişdir. Zəhəbi Buxarinin bu əsəri haqqında bir az da ifratla demişdir: “Buxarinin əl-Camiüs-səhihi Allahın kitabından sonra kütubu-İslamiyyənin ən üstünüdür..” Buxari adı çəkilən əsərini Məscidül-haramda yazmışdır. Sünniməzhəbinin alimlərinin rəyincə bu əsər Qurandan sonra ən səhih kitabdır. 534
528 İ. Canan, adı çəkilən əsəri, səh. 182 529 M. Ə .əl-Xəvli, adı çəkilən əsəri, səh. 39 530 İ. Canan adı çəkilən əsəri, səh. 182 531 İbn Həcər, Hədyüs-sari, səh. 6-7, İ. Çakan, adı çəkilən əsəri, səh. 54 532 İ. Canan, adı çəkilən əsəri, səh. 183 533 M. Ə .əl-Xəvli, adı çəkilən əsəri, səh. 40 534 həmin mənbə, səh. 39 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|