Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
VII. Tədrici bir metodla çalışmaq
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII. Tədrici bir metodla çalışmaq
- VIII. Dərsə erkən getmək
- IX. Hədis üsuluna önəm vermək
- X. Müəllimi bezdirməmək
- II. Dünəvi işlərdən qəlbini azad etmək
- III. Özündən üstün olan bir şəxsin yanında rəvayəti tərk etmək
- IV. Qarşıdurma ehtimalı olduqda hədis rəvayətini və oxutmasını dayandırmaq
- V. Təharətli və təmiz qiyafəli olmaq
- 8.2.HƏDİS ÖYRƏTMƏ ÜSULLARI
- II.Təriqül-həll vəl-bəhs (Açıqlanması lazım olan yerləri açıqlamaq)
- III. Təriqül-əman (Uzun uzadı açıqlama üsulu)
- I. Ləfzən (Kəlmə be kəlmə)
- II. Mənan (Mənaya görə rəvayət)
[99]
Hədis öyrənən şəxslər gərək öyrəndiklərini tədricən, yəni yavaş-yavaş öyrənsin. Çünki elm öyrənməyin qaydalarından biri planlı və tədrici şəkildə onu əzbərləməkdir. Həmçinin hər bir işdə tələsmək qəbahət hesab olunaraq pislənmişdir. Bu barədə Peyğəmbər (s) buyurur: “Tələsmək şeytandandır.” 432
VIII. Dərsə erkən getmək Hədis öyrənən şəxs gərək oxuduğu elm ocağına səhər tezdən getsin. Çünki səhər tezdən insanın heç bir yorğunluğu olmur və bunun da nəticəsində onun yaddaşı daha iti olur. Peyğəmbər (s) səhər erkən oyanmağı və gündəlik işləri erkən vaxtı yerinə yetirmək üçün tövsiyələr etmişdir. Həzrət (s) hədislərinin birində buyurur: “Allahım, ümmətinin erkənçiliyini bərəkətli et.” 433
IX. Hədis üsuluna önəm vermək Hədis öyrənən şəxs gərək təkcə hədisləri öyrənməklə kifayətlənməyib onun əsaslarını, tarixini və digər elmlərlə olan əlaqəsini də öyrənsin. Bu işdə o, öz dilində və ya ərəb dilində olan mötəbər kitablardan istifadə etsin, qüvvəli ustad yanında bu elmin bütün təfərrüatlarına vaqif olsun. Çünki hədis elminin əsaslarını bilməyən şəxs hədisin səhihini zəifindən seçə bilməz və bunun da nəticəsində böyük yanlışıqlara yol verə bilər.
Hədis öyrənən şəxs gərək müəllimini artıq və yersiz suallarla bezdirməyə. O, ustadına yalnız lazımı sorğuları verə və ustadın hər cavabından sonra ona dərin təşəkkür edə. Rəvvad demişdir: “Malikdən dörd hədis soruşdum, beşincini soruşan zaman dedi: bu insafdan deyil!” 434
B) Hədis öyrədənin adabı Hədis alimləri hədis öyrənən şəxsə məxsus adab qaydaları qeyd etdikləri kimi, hədis ustadı üçün də müəyyən adab qaydaları olduğunu demişdir. Əlbəttə hədis ustadının adabı dedikdə, onun elmi dünyagörüşündən başqa tələbə ilə münasibətlərini də nəzərdə tutmuşlar. Hədis öyrədən şəxsə aid olan bəzi adab qaydalarından aşağıdakıları qeyd etmək olar: I. İxlas və gözəl əxlaq Hədis öyrədən şəxs gərək gördüyü işi Allaha xatir və onun rizasını qazanmaq üçün yerinə yetirsin. Həmçinin hədis öyrədən gərək yüksək əxlaqi keyfiyyətləri özündə birləşdirsin və bununla da ictimaiyyətdə bir örnək sayılsın. Çünki əxlaqı yaxşı olmayan bir ustadın yanında olmaq, onun pis əxlaqi davranışlarını mənimsəmək heç də yaxşı nəticələr verə bilməz.
432
Sünəni-Tirmizi 433
Müsnədi-Əhməd, c. I, səh. 154 434
Xətib Bağdadi, adı çəkilən əsəri, səh. 66 [100]
İslam alimləri hədisşünaslar haqqında demişlər: “Hədisşünaslar, Peyğəmbərin (s) yaxınlarıdır. Hər nə qədər o Həzrətlə (s) yoldaşlıq etməsələr də, onun nəfəsi ilə həmsöhbətdirlər.”
Hədis öyrədən şəxs yaxşı olar ki, dünyaya, şan-şöhrətə can atmaya. Çünki qəlbini belə şeylərdən təmizləməyən şəxs həmişə tələbələr qarşısında özünü təkəbbürlü və riyakar kimi göstərəcəkdir ki, bu da İslam əxlaqına zidd olan əməllərdəndir.
Hədis ustadı gərək özündən üstün olan şəxslərə və ya ustadlara sayğı göstərsin və onların yanında danışmaqdan çəkinsin. Yəhya bin Məin deyir: “Özündən daha üstün birinin yanında hədis rəvayət edən şəxs axmaqdır.” 435
dayandırmaq Hədis ustadı gərək hədislərin sənədində və ya mətnində qarışdırmaq ehtimalını hiss etsə rəvayətini saxlasın. Çünki onun etdiyi bu xəta tələbələrin də səhv öyrənməsinə səbəb ola bilər. Həmçinin hədis ustadı qocalıq yaşına çatıbsa, kor, şil və bu kimi xəstəliklərə düçar olubsa yaxşı olar ki, ustadlıqdan əl çəksin.
Hədis öyrədən şəxs yaxşı olar ki, dərs zamanı təharətli, dəstəmazlı və həmçinin xoş qiyafədə olsun. Hədis öyrədən məclisin uca yerində oturub, məclisdə sakitlik yaratması da onun adablarından biri sayılır. 436
8.2.HƏDİS ÖYRƏTMƏ ÜSULLARI
Hədis alimlərinə görə hədis öyrətməyin üç üsulu vardır. I. əs-Sərd (Oxuyub keçmə üsulu)
435 Haris Süleyman əd-Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 140 436 bax: Haris Süleyman əd-Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 140, İ. Cakan, Hədis üsulu, səh. 51-53, Xətib əl- Bağdadi, adı çəkilən əsəri, və s. mənbələrə
[101]
Əgər hədis müəllimi tələbəyə hədis öyrədən zaman hədislərə heç bir yöndən, məsələn fiqh, rical və lüğət yönündən açıqlama və izah verməzsə, buna “sərd” üsulu deyərlər.
Əgər hədis müəllimi öyrətdiyi hər hansı bir hədisdə tələbənin başa düşməyəcəyi bir məqam varsa, istər bu məqam rical baxımından olsun, istərsə də lüğət, gərək onları açıqlayıb şərh etsin. Həmçinin hədisdə tələbənin bilmədiyi yerlərə bir aydınlıq gətirilə.
Bu üsul hədislərin çox geniş şəkildə izahını vermək üsuludur. Belə ki, bu üsuldan istifadə edən müəllim hədisdə keçən bütün kəlmələrin lüğəti və istilahi mənalarını, onların sinonimlərini, ravilərin hallarını, qəbilələrini və yaşayışlarını, hədisdə yer alan şəri hökmləri, bir sözlə hədisin ehtiva etdiyi bütün məqamlarını açıqlamasıdır. Bu üç üsul Məkkə və Mədinə alimlərindən nəql edilmişdir. 437
8.3.RƏVAYƏTIN SİFƏTİ
Hədis kitablarında bu başlıq altında rəvayətin ləfzən və mənən edilməsi öyrənilir. Ümumiyyətlə hədis alimlərinə görə hədislər hədis kitablarına keçincəyə qədər iki şəkildə rəvayətedilmişdir:
Hədislərin ləfzən rəvayətedilməsi dedikdə, hədisin Məsumun (ə) dilindən çıxdığı kimi, yəni kəlmələrində heç bir dəyişikliyə yol vermədən rəvayətedilməsidir. Peyğəmbər (s) buyurur: “Bizdən bir hədis öyrənib və onu öyrəndiyi kimi başqalarına çatdıranın Allah üzünü ağartsın.” 438
Bu hədisdən belə məlum olur ki, Peyğəmbər (s) hədislərin ləfzənrəvayətedilməsinin tərəfdarı olmuş və raviləri də buna təşviq etmişdir. Hətta mənbələrin verdikləri məlumata görə Peyğəmbər (s) öyrətdiyi bir duadakı nəbi kəlməsi yerinə rəsul kəlməsini işlədən əl-Bərra bin Azibi tənqid etmiş və nəbi kəlməsini deməsini buyurmuşdur. 439
Hədislərin mənən rəvayəti dedikdə, hədisin Məsumun (ə) dilindən çıxdığı kəlmələrlə deyil, onun mənasını ifadə edən digər kəlmələr əsasında rəvayətedilməsi nəzərdə tutulur. Hədis alimləri məna ilə rəvayətetməyə etiraz etsələr də, bu günkü kitablarda olan hədislərin böyük əksəriyyətinin mənan rəvayətolması bir həqiqətdir.
437
İ. Çakan, Hədis, səh. 187-188 438
Sünəni-Tirmizi, elm-7 439
Müsnədi-Əhməd, c. IV, səh. 285, İbn Macə, Sünən, dua-15 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|