Qafqaz universiteti NƏŞRİ baki 2013

Prof. Dr. Cihan Bulut, Elçin Süleymanov 
 
 
252 
Borc öhdəliyi üzrə faizlər və ya əmlakın icarə haqqı ödənilərkən ödənişin müd-
dəti bir neçə hesabat dövrünü əhatə edirsə, xərc həmin hesabat dövrləri üzrə onun 
hesablanma qaydasına müvafiq surətdə həmin hesabat dövrləri üzrə bölüşdürülür.  
Vergi bəyannaməsi 
Mənfəət vergisinin hesabat dövrü təqvim ili sayılır. Vergi ödəyiciləri hesabat 
ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi orqanlarına bəyannamə 
təqdim etməlidirlər. Vergi ödəyiciləri vergi ili üçün bəyannamənin verilməsinin 
müəyyən edilmiş vaxtınadək son hesablamanı aparmalı və vergini ödəməlidirlər.  
Müəssisə Azərbaycan Respublikasında sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdıqda, 
30 gün müddətində vergi orqanlarına bəyannamə verməlidir. Bu halda müəssisə 
üçün hesabat dövrü vergi ilinin əvvəlindən müəssisənin sahibkarlıq fəaliyyətini da-
yandırdığı günə qədər olan dövrü əhatə edir. 
Hüquqi  şəxs və ya qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi ləğv edildikdə, 
ləğvetmə komissiyası  və ya vergi ödəyicisi bu barədə qanunvericiliklə müəyyən 
edilmiş qaydada vergi orqanına məlumat verməlidir.  
Hüquqi şəxslər rüb qurtardıqdan sonra 15 gündən gec olmayaraq cari ödəmə-
ləri dövlət büdcəsinə ödəməlidirlər. Bələdiyyə mülkiyyətində olan müəssisə  və 
təşkilatlar mənfəət vergisini yerli büdcəyə ödəyirlər. 
Cari vergi ödəmələrinin məbləğini müəyyənləşdirməyin 2 metodu mövcuddur:  
1.   Hər ödəmənin məbləği  əvvəlki vergi ilində hesablanmış vergi məbləğinin ¼ 
hissəsini təşkil edir. 
2.   Vergi ödəyicisi cari vergi ödəmələrinin məbləğini bu rübdəki gəlirinin həcmini 
onun keçən ilin ümumi gəlirində (gəlirdən çıxılan məbləğlər nəzərə alınmadan) 
verginin xüsusi çəkisini göstərən əmsala vurmaqla müəyyənləşdirə bilər. 
Vergi ödəyicisi il ərzində cari vergi ödəmələrinin məbləğini müəyyənləşdirmə-
yin yuxarıdakı iki mümkün metodundan birini seçir və hər il aprel ayının 15-dək bu 
barədə vergi orqanına məlumat verir. Vergi ödəyicisi cari vergi ödəmələrinin məb-
ləğini müəyyənləşdirmək üçün tətbiq etdiyi metod barədə məlumat vermədiyi hal-
da, vergi orqanı birinci metodu tətbiq edir. 
Cari vergi ödəmələri vergi ili üçün vergi ödəyicisindən tutulan verginin məblə-
ğinə aid edilir.  
Vergi hesabatını əsas olmadan müəyyən edilən müddətdə təqdim etməyən vergi 
ödəyicisinə vergi orqanının qərarına əsasən 44 manat məbləğində maliyyə sanksi-
yası tətbiq edilir. 
Vergi və cari vergi ödəməsi qanunla müəyyən edilmiş müddətdə ödənilmədik-
də, ödəmə müddətindən sonrakı hər bir ötmüş gün üçün vergi ödəyicilərindən və ya 
vergi agentindən ödənilməmiş vergi və ya cari vergi ödəməsi məbləğinin 0,05 faizi 

---

Dövlät Maliyyäsi 
 
253 
miqdarında faiz tutulur. Bu faiz cari vergi ödənişlərinə münasibətdə bütün ötmüş 
müddətə, ancaq bir ildən çox olmamaq şərti ilə tətbiq edilir. 
9.3. ƏLAVƏ DƏYƏR VERGİSİ 
Əlavə dəyər vergisi (bundan sonra ƏDV) vergi tutulan dövriyyədən hesablanan 
verginin məbləği ilə verilən hesab-fakturalara və ya idxalda ƏDV-nin ödənildiyini 
göstərən sənədlərə müvafiq surətdə əvəzləşdirilməli olan verginin məbləği arasın-
dakı fərqdir. 
110
 
Vergi ödəyiciləri  
ƏDV-nin ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçən və ya qeydiyyatdan keçməli olan 
şəxs ƏDV-nin ödəyicisidir. 
Qeydiyyatdan keçən  şəxs qeydiyyatın qüvvəyə mindiyi andan etibarən vergi 
ödəyicisi olur. Qeydiyyata dair ərizə verməli olan, lakin qeydiyyatdan keçməmiş 
şəxs qeydiyyata dair ərizə vermək öhdəliyinin yarandığı dövrdən sonrakı hesabat 
dövrünün başlanğıcından etibarən vergi ödəyicisi sayılır. 
Azərbaycan Respublikasına  ƏDV tutulan malları idxal edən  şəxslər bu cür 
idxal malları üzrə ƏDV-nin ödəyiciləri sayılırlar. 
Aksizli malların istehsalçıları ƏDV-nin ödəyiciləri sayılır. 
Sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən və  əvvəlki üç aylıq dövr ərzində vergi tutulan 
əməliyyatlarının həcmi 22500 manatdan artıq olan şəxs həmin dövr başa çatdıqdan 
sonra 10 gün ərzində vergi orqanına ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata dair əri-
zə verməyə borcludur. 
Qeydiyyat  
ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyat haqqında ərizə müvafiq icra hakimiyyəti 
orqanının müəyyən etdiyi forma üzrə verilməlidir. 
Şəxsin ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyat haqqında ərizəsində göstərilən məlu-
matlar vergi orqanı tərəfindən 30 gün müddətində qanunvericiliklə müəyyən edil-
miş qaydada araşdırılır.  Şəxsin  ərizəsindəki məlumatlar düzgün olduqda, araşdır-
manın nəticələri üzrə vergi orqanı tərəfindən akt tərtib olunur və ərizədə göstərilən 
məlumatlar ƏDV qeydiyyatı üçün əsas verdikdə, vergi orqanı şəxsi ƏDV ödəyici-
lərinin reyestrində qeydə almağa və ona 5 iş günündən gec olmayaraq, müvafiq 
icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi forma üzrə qeydiyyat bildirişi verməyə 
borcludur. Müvafiq akt iki nüsxədə tərtib olunur və bir nüsxəsi şəxsə təqdim edilir. 
Şəxsin ərizəsindəki məlumatların düzgün olmadığı müəyyən edildikdə, araşdır-
manın nəticələri üzrə vergi orqanı tərəfindən əsaslandırılmış akt tərtib olunur. Akt 
                                                 
110
 Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsi, 2008 

---

Prof. Dr. Cihan Bulut, Elçin Süleymanov 
 
 
254 
iki nüsxədə tərtib olunur və bir nüsxəsi şəxsə təqdim edilir. Şəxs aktı aldığı gündən 
5 gün müddətində dəqiqsizlikləri aradan qaldırıb vergi orqanına təqdim etməlidir, 
təqdim edilmiş ərizədə dəqiqsizliklər olmadıqda, şəxs qeydiyyata alınır və bu ba-
rədə şəxsə vergi orqanı tərəfindən bildiriş göndərilir. 
Şəxs bu maddənin dəqiqsizliklərini aradan qaldırmadıqda və qeydiyyata alın-
madıqda vergi orqanı  tərəfindən ona qeydiyyata alınmadan imtina barədə bildiriş 
təqdim edilir.  
ƏDV ödəyicisinin qeydiyyat bildirişi ƏDV ödəyicisinə bir dəfə verilir və onda 
saxlanılır. ƏDV ödəyicisinin qeydiyyat bildirişi itirildikdə və ya yararsız hala düş-
dükdə vergi ödəyicisinin müraciəti əsasında ona bildirişin surəti verilir. 
Qeydiyyat hansı tarixin əvvəl başlanmasından asılı olaraq aşağıdakı tarixlərin 
birində qüvvəyə minir: 
−  məcburi qeydiyyat zamanı — qeydiyyat haqqında ərizə verməyə dair öhdəliyin 
yarandığı aydan sonrakı hesabat dövrünün birinci günündə; 
−  könüllü qeydiyyat zamanı — qeydiyyat haqqında ərizənin verildiyi aydan son-
rakı hesabat dövrünün birinci günündə; 
Vergitutma obyekti  
Malların təqdim edilməsi, işlərin görülməsi, xidmətlərin göstərilməsi və vergi 
tutulan idxal vergitutma obyektidir. 
Malların idxalı bu fəsilə uyğun olaraq vergidən azad edilən idxal istisna edil-
məklə, vergi tutulan idxal sayılır. Tranzit yük daşınması qaydasında, müvəqqəti id-
xal şəklində Azərbaycan Respublikası ərazisinə buraxılan mallar və ya gömrük qa-
nunvericiliyinə uyğun olaraq daxili istehlak üçün idxal edilmiş  və ya qəbul olun-
muş sayılmayan mallar ƏDV-nin məqsədləri üçün idxal malları hesab edilmir. 
Vergi ödəyicisinin haqqı ödənilməklə  və ya əvəzsiz qaydada öz işçilərinə  və 
digər şəxslərə mal verməsi, iş görməsi və ya xidmət göstərməsi, habelə barter əmə-
liyyatı vergi tutulan əməliyyat sayılır. 
Vergi ödəyicisi malları (işləri, xidmətləri)  ƏDV-ni ödəməklə  əldə edirsə  və 
müvafiq əvəzləşdirmə alırsa və ya almaq hüququna malikdirsə, belə mallardan (iş-
lərdən, xidmətlərdən) qeyri-kommersiya məqsədləri üçün istifadə edilməsi, fövqə-
ladə hallardan başqa malların itməsi,  əskik gəlməsi, xarab olması  və ya oğurlan-
ması vergi tutulan əməliyyat sayılır.
111
 
Vergi ödəməkdən azad edilmə  
Malların ixracından başqa, malların təqdim edilməsinin, işlər görülməsinin və 
xidmətlər göstərilməsinin, habelə idxalın aşağıdakı növlərindən ƏDV tutulmur: 
                                                 
111
  İ.Əliyev. Əlavə Dəyər Vergisi, Bakı, 1998 

---