Qafqaz universiteti NƏŞRİ baki 2013

Dövlät Maliyyäsi 
 
243 
Üçüncü dərəcəyə, ailədə ər və arvaddan yalnız biri işləyən işçilər daxildir. 
Dördüncü dərəcə ər və arvadın hər ikisinin işləməsini, onlardan ayrı-ayrılıqda 
vergi tutulan halları nəzərdə tutur. 
Beşinci dərəcəyə evli işçilər, hər ikisi işləyən ər və arvad, ər və arvaddan biri 
üçüncü dərəcəyə daxil edilən hallar aiddir. 
Altıncı dərəcəyə bir neçə yerdə işləyən işçilər daxildir. 
Vergi cədvəlləri həm vergi dərəcələrini, həm də ailədə olan uşaqları, onların 
kimin öhdəsində olmasını, ailə  gəlirlərinin birlikdə  və ya ayrıca hesablanmasını 
nəzərdə tutur. Vergi cədvəllərində vergidən azad edilmiş gəlirlər də göstərilir. 
Böyük Britaniya vergi sistemi. Boyük Britaniyada vergi sistemi keçən əsrdən 
formalaşmışdır. 80-ci illərdə ölkədə vergi islahatları nəticəsində aşağıdakı müxtə-
lifliklər edilmişdir: 
Şəxsi gəlir vergisinin aşağı stavkası 27 faizdən 25 faizə endirilmişdir. 
Əhalinin gəlirlərinin çoxpilləli bölgüsü ləğv olunmuş, proqressiv stavkalar 
tətbiq olunmuşdur. Əvvəllər gəlir vergisi üçün tətbiq olunan şkalalardan indi yalnız 
ikisi  25 və 40 faiz qalmışdır. 
Ər və arvaddan ayrı-ayrılıqda gəlir vergisi tutulmasına başlanmışdır. 
Şəxsi gəlir vergisində stavkalar xeyli artırılmışdır. 
Böyük Britaniyada əhalidən ilk dəfə gəlir vergisi tutulması Napoleon mühari-
bələri dövrində tətbiq olunmuşdu. O zaman 1 funt sterlinqdən 7 pens (3 faiz) vergi 
tutulurdu. 
Fiziki şəxslərdən gəlir vergisi xüsusi “şedullar” (cədvəllər) əsasında tutulur. 
Boyük Britaniyada vergilər ildə dörd dəfə  bərabər məbləğdə ödənir.  Əmək 
haqqından savayı ayrı gəliri olmayan vətəndaşlar 5 ildə bir dəfə vergi deklarasiyası 
doldururlar. 
İtaliya vergi sistemi.  İtaliya büdcə  gəlirlərinin 80 faizi vergilərdən toplanır. 
Bu yüksək faiz İtaliya hökumətinin və parlamentinin iqtisadi siyasində verginin 
rolunun nə qədər böyük olduğunu göstərir. Vergi məsələləri bütün partiyaların si-
yasi və iqtisadi platformalarında mərkəzi yer tutur. Çünki verginin iqtisadi məz-
munu ilə bərabər böyük siyasi mahiyyəti də vardır. 
İllik gəliri 780 milyon lirə olan “ailə müəssisələri” və digər kiçik müəssisələrin 
gəlirləri hesablanarkən, məcmu gəlir ailə (kollektiv) üzvlərinin sayına görə müəy-
yən olunur. 
Hüquqi şəxslərdən tutulan vergilər bu gəlirləri əhatə edir: 
Əsas fəaliyyət növündən gələn gəlirlər(mal satışından və ya xidmətlərdən); 
Istehsalat üçün gətirilmiş artıq xammal; 
Material və yarımfabrikatların satışından; 

---

Prof. Dr. Cihan Bulut, Elçin Süleymanov 
 
 
244 
Əsas kapital vəsaitlərinin (torpaq, bina, qurğu, və avadanlıqlar) satışından əldə 
olunmuş gəlirlər; 
Digər aktivlər. 
Cədvəl 8.2. Avropa Birliyi ölkələrində gəlir vergisinin məcmu vergi gəlirləri içindəki payı 
Ölkələr 
Vergi Gəlirlərinin 
ÜDM 
İçindəki Payı (%) 
Gəlir Vergisinin 
Məcmu Vergi Gəlirləri 
İçindəki Payı (%) 
Gəlir Vergisində 
Ən Yüksək Dərəcələr 
Almaniya 38,1  24,7  55,9 
Avstriya 44,0  20,9  50,0 
Belçika 46,0  31,0  61,0 
Danimarka 52,2 
53,2 
58,7 
Finlandiya 48,2 
35,0 
57,5 
Fransa 45,7  14,1  54,0 
Hollandiya 43,3 
17,5 
60,0 
İngiltərə 36,0  25,9  40,0 
İrlandiya 33,7  31,3  48,0 
İspaniya 33,7  23,0  56,0 
İsveç 52,0  35,3  59,6 
İtaliya 43,2  25,1  46,0 
Lüksemburq 44,7 
22,0 
46,6 
Portuqaliya 34,9 
18,9 
40,0 
Yunanıstan 40,6 
12,4 
50,0 
Ortalama 42,4  26,0  49,7 
Qaynaq:  Revenue Statistics, 1965-2008, OECD, Paris, 2009.  
 [http://www.oecd.org/publications/figures/e_38-39_taxation.pdf] 
 

---

 
 
245 
 
 
DOQQUZUNCU FƏSİL 
 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ VERGİ SİSTEMİ
 
9.1.AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA VERGİ SİSTEMİ 
Azərbaycan Respublikasının vergi qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikası 
konstitusiyasından vergi məcəlləsindən və onlara uyğun olaraq qəbul edilmiş Azər-
baycan Respublikası qanunvericilik aktlarından ibarətdir.Vergilər haqqında qanun-
vericilik vergitutmanın ümumi, bərabər və  ədalətli olmasına  əsaslanmalıdır. Ver-
gilər iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmalıdır. Hər kəsin Konstitusiya hüquqlarının və 
azadlıqlarının həyata keçirilməsinə maneçilik törədən vergilərin müəyyən edilmə-
sinə yol verilmir. 
Ümumiyyətlə, vergi hüququnun predmeti hüquqi və fiziki şəxslərə qanunların 
tələblərinə uyğun olaraq vergilərin qoyulması, dəyişdirilməsi, onlardan tutulmsı və 
büdcə sisteminə, habelə zəruri hallarda büdcədənkənar fondlara yönəldilməsi pro-
sesində dövlət orqanları, vergi ödəyiciləri və vergi agentləri arasında yaranan 
ictimai münasibətdir. Vergi hüququ bütün dünya dövlətlərində olduğu kimi, Azər-
baycanda da vergi fəaliyyəti sahəsində subyektlər arasında yaranan ictimai müna-
sibətləri tənzimləyir. 
Аzərbаycаn Rеspublikаsının vеrgi sistеmi və оnun strukturunun         
hüquqi bаzаsı 
Аzərbаycаn Rеspublikаsındа аşаğıdаkı vеrgilər müəyyən еdilir və ödənilir: 
-  dövlər vеrgiləri; 
-  muхtаr rеspublikа vеrgiləri; 
-  yеrli vеrgilər (bələdiyyə vеrgiləri). 
Dövlət vеrgiləri dеdikdə, burаdа Аzərbаycаn Rеspublikаsının bütün ərаzisində 
ödənilməli оlаn vеrgilər nəzərdə tutulur. 
Muхtаr Rеspublikа vеrgiləri dеdikdə, Nахçıvаn Muхtаr Rеspublikаsındа Nах-
çıvаn Muхtаr Rеspublikаsının qаnunlаrı ilə müəyyən  еdilən və ödənilən vеrgilər 
nəzərdə tutulur. 
Yеrli vеrgilər (bələdiyyə vеrgiləri) dеdikdə, burаdа müvаfiq qаnunlа müəyyən 
еdilən, bələdiyyələrin qərаrlаrınа əsаsən tətbiq еdilən və bələdiyyələrin ərаzilərində 
ödənilən vеrgilər nəzərdə tutulur. Bələdiyyələr tərəfindən tətbiq еdilən digər məc-
buri ödənişlər müvаfiq qаnunlа müəyyən еdilir. 

---