Qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

 
Texnologik xaritaning ilovalari 
1-ilova 
Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalardagi ishtirokini ifodalovchi bir qator 
ko’rsatkichlar ham mavjud. Masalan, tarmoq ishlab chiqarishining xalqaro ixtisoslashuvi 
darajasi ko’rsatkichlari sifatida 
taqqoslama eksport ixtisoslashuvi koeffitsienti (TEIK)
hamda 
tarmoq ishlab chiqarishidagi eksport bo’yicha kvotadan
foydalanish mumkin. 
TEIK quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
м
о
o
Э
Э
K
/

, 
bu yerda: 
E
o
 
– mamlakat eksportida tovar (tarmoq tovarlari yig’indisi)ning solishtirma 
salmog’i; 
E
m
– jahon eksportidagi shu turdagi tovarlarning solishtirma salmog’i. 
Agar nisbat birdan katta bo’lsa, bu tarmoq yoki tovarni xalqaro jihatdan 
ixtisoslashgan tarmoq yoki tovarlarga kiritish mumkin va aksincha. 
Eksport bo’yicha kvota milliy sanoatning tashqi bozor uchun ochiqlik darajasini 
ifodalaydi: 
ЯИМ
Э
K
э
/

, 
bu yerda: E – eksport qiymati. 
Eksport multiplikatori
ham investitsiyalar multiplikatori singari iste’mol 
sohasidagi ichki jarayonlar bilan bog’liq bo’lib, iste’mol yoki jamg’armaga so’nggi 
qo’shilgan moyillik ko’rsatkichlari orqali aniqlanadi: 
MRC
MRS
M
x



1
1
1
, 
bu yerda: 
M
x
– eksport multiplikatori koeffitsienti; 
MRS – jamg’armaga so’nggi qo’shilgan moyillik; 
MRC – iste’molga so’nggi qo’shilgan moyillik. 
Eksport hajmining oshishini yalpi milliy ishlab chiqarish hajmiga ta’sirini
quyidagi formula orqali aniqlash mumkin: 
Х
М
ЯИМ
р


, 
bu yerda: 
M
r
 
– multiplikator; 
∆X
 
– eksport hajmining o’sishi. 

---

449