Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 H OH H OH H HOCH 2 O H α-d-dezoksiriboza H H OH OH OH H HOCH 2 O H α-d-riboza H Pentozalar. Pentozalar 5 10 5 O H C tərkibində beş karbon atomu saxlayan monosaxaridlərdir. Bunlar da aldopentozalara və ketopentozalara bölünür. Sonun- culara pentulozalar da deyilir. Bu da keton qrupu saxlayan monosaxaridlərdə “oza” şəkilçisinin “uloza” ilə əvəz edilməsindən yaranır. Aldopentozaların nümayəndələrindən arabinozanı, ribozanı, dezoksiribozanı, ksilozanı və s.-ni göstərmək olar. Molekul formullarına görə d-riboza, d-ksiloza və l-arabinoza bir-birindən fərqlənir. Dezoksiribozaya ikinci karbon atomuna birləşən hidroksil qrupu hidro- gen atomu ilə əvəz edilmiş riboza kimi baxmaq olar. Pentozaların keto-formalarına ribuloza, ksiluloza və başqaları aiddir. Aldo-və ketopentozalarda heksozalarda olduğu kimi asiklik və tsiklik formalarda müvafiq proyeksiya və konformasiyalarda təsadüf edilir. Pentozalar sərbəst və birləşmiş formalarda ən çox bitkilərdə və nisbətən az insanda, heyvanlarda (riboza, dezoksiriboza) olur. Arabinoza polisaxaridlərdən olan arabanların, ksiloza ksilanların tərkibini təşkil edir. Monosaxaridlərin bioloji cəhətdən çox əhəmiyyətlisi heksozalar və pentozalardır. O C │ H H ── C OH │ HO ── C H │ HO ── C H │ CH 2 OH L-Arabinoza O C │ H H ── C OH │ H ── C OH │ H ── C OH │ CH 2 OH D-Riboza CH 2 OH │ C O ═ │ H ── C OH │ H ── C OH │ CH 2 OH D-Ribuloza CH 2 OH │ C O ═ │ H ── C OH │ HO ── C H │ CH 2 OH L-Ksiluloza 8 Heksozalar. Heksozalar (C 6 H 12 O 6 ) tərkibində altı karbon atomu saxlayan monosaxaridlərdir. Onlar tərkibində olan funksional qruplara görə iki yerə: aldoheksozalar və ketoheksozalara bölünür. Aldoheksozalar tərkiblərində aldehid qrupu saxlayan və ketoheksozalar isə keton qrupu saxlayan monozalardır. Aldoheksozlara qlükoza, mannoza və qalaktoza, ketoheksozlara isə fruktoza aiddir. Bunlar həm açıq zəncirli, həm də qapalı zəncirli siklik birləşmələr şəklində olur. Qlükozanın və fruktozanın açıq forması aşağıdakı kimidir: Qlükoza və fruktozanın, eləcə də başqa monosaxaridlərin açıq formaları Fişer proyeksiyası da adlanır. Heksozların qapalı forması poluasetal və ya qlikozid tipli rabitə hesabına yaranır. Fişer və Xeuors proyeksiyaları monosaxaridlərin konformasiyaları-fəza quruluşları barədə məlumat verir. Heksozaların konformasiyası sikloheksanınkına bənzədiyindən iki tipdə: kreslo və vanna (qayıq) formasında olur. Bunlara konformerlər deyilir. O C │ H (CHOH) 4 │ CH 2 OH Aldoheksoza CH 2 OH │ CO │ (CHOH) 3 │ CH 2 OH Ketoheksoza O C │ H H ─ ─ C OH │ HO ─ ─ C H │ H ─ ─ C OH │ H ─ ─ C OH │ CH 2 OH Qlükozanın açıq və ya aldehid forması CH 2 OH │ C=O │ HO ─ ─ C H │ H ─ ─ C OH │ H ─ ─ C OH │ CH 2 OH Frukozanın açıq və ya keto forması Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|