Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Böyrəküstüvəzilərin qabıq hissəsində
- 5. Mədəaltı vəzi hormonları, kimyəvi təbiəti, funksyaları
90 O O O O O H C │ CH 2 OH │ C O ═ │ HO CH 2 OH │ CO OH HO CH 2 OH │ O ═ C OH CH 2 OH │ O ═ C │ HO O Kortikosteron Kortizon Kortizol Aldosteron renalin aiddir. Adrenalin və noradrenalin həmçinin simpatik sinir sisteminin hücey- rələrində əmələ gəlir. Adrenalin (və ya epinefrin) tipozinin və ya fenilalaninin törəməsidir. Adrenalin özü noradrenalinin törəməsidir, onun metilləşməsindən əmələ gəlir. Bu hormon karbohidratların mübadiləsində iştirak edir. Fosforilazanin fəallığını artırmaqla, qlikogenin qlükozaya qədər parçalanmasını sürətləndirir, hiperqligemiyaya (qanda qlükozanın çoxalmasına) səbəb olur. Adrenalinin fəallığı noradrenalindən 4-8 dəfə artıqdır. Adrenalin orqanizmə çox kiçik dozalarda fizioloji təsir göstərə bilər. Onun optimal dozası (1 kq çəkiyə 0,0001 mq olmaqla) ürəyin yığılmasını sürətləndirir. Qan damarlarını daraldaraq arterial təzyiqi yüksəldir (tac damarlar müstəsna olmaqla). Böyrəküstüvəzilərin qabıq hissəsində isə indiyə kimi 30-a qədər hormonun varlığı müəyyənləşdirilmişdir. Bunların hamısı sterinlərin ketoörəmələridir, steroidlərdir. Misal olaraq kortikoste-ron, kortizon, kortizol (oksikortikosteron) və s. göstərilə bilər. Böyrəküstü vəzinin qabıq maddəsində sintez olunan hormonların quruluşlarının əsasını tsiklopentanperhidrofenantrenin törəmələri olan preqnan və allopreqnan təşkil edir. Böyrəküstü vəzilərin ümumi çəkisinin 5%-ə qədəri xolesterinin payına düşür. Ondan kortikosteroidlər sintez olunur. Bu hormonlar zülalların, karbohidratların, yağların və mineral maddələrin (düzların, suyun) mübadiləsində əsas rol oynayır. Mineral maddələrin mübadiləsində iştirak edənlərə mineralokortikoidlər deyilir. Məsələn, aldosteron, dezoksikortikosteron və s. Bunların təsirilə hüceyrələrdə və bioloji mayelərdə natrium və kalium ionlarının paylanması nizamlanır. C 6 H 5 C 6 H 4 OH C 6 H 3 (OH) 2 C 6 H 3 (OH) 2 C 6 H 3 (OH) 2 C 6 H 3 (OH) 2 │ │ │ │ │ │ CH 2 -½O 2 СH 2 +½O 2 CH 2 - CO 2 CH 2 +½O 2 CHOH +CH 3 CHOH │ │ │ │ │ │ H 2 N ─ ─ CH COOH CHNH 2 CHNH 2 CH 2 NH 2 CH 2 NH 2 CH 2 │ │ │ COOH COOH NH−CH−(CH 3 ) 2 Fenilalanin Triozin Dofa- Dofamin Noradrena- Adrenalin (dioksifenilalanin) lin 91 Qlükokortikoidlər (kortizon, kortikosteron, pksikortikosteron və s.) karbohidratların mübadiləsində iştirak edir. Bu vəzilərin xəstəliyi nəticəsində xroniki kaxeksiya və zəiflik müşahidə olunur, dəridə piqmentasiya pozulur. Buna bürünc və ya Addison xəstəliyi deyilir. 5. Mədəaltı vəzi hormonları, kimyəvi təbiəti, funksyaları: Mədəaltı vəzi (pankreas) qarşıq, yəni həm ekzokrin, həm də endokrin funksiyalı vəzilərdəndir. Onun axacağı onikibarmaq bağırsağa tökülür. Bu vəzin çəkisi insanda 80-90 q, qaramalda 120 q, donuzda 60 q, və qoyunda 40 q-dır. Mədəaltı vəzinin hormonu insulin Langerhans adacıqlarında beta-hüceyrə- lərdə əmələ gəlir. İnsulinin öyrənilməsinə təxminən 50 il bundan əvvəl Minkovski, L. Sobolyov, F. Bantinq və Ç. Best tərəfindən başlanmışdır. Hazırda müəyyən edilmişdir ki, insulin sadə zülaldır. Qeyri-fəal 84 aminturşusunun qalığından ibarət proinsulin şəklində istehsal olunur. Fəallaşdıqda iki hissədən parçalanaraq, 31-63- cü amin turşusunu itirmiş proinsulin fəal formaya-insulinə keçir. İnsulinin tərkibində 51 aminturşusunun qalığı vardır. Bunlar 2 polipeptid zəncirində birləşir, zəncirin birində 21 amin türşusunun, digərində 30 aminturşusunun qalığı vardır. İnsulinin nəinki kimyəvi tərkibi, hətta quruluşu da bizə məlumdur. Hazırda o sintez də edilmişdir. Müxtəlif heyvanların insulini 21 aminturşusundan ibarət polipeptid zəncirində (A) 8-10-cu aminturşularına görə fərqlənir. Belə ki, qaramalda və qoyunda 8-ci aminturşusu alanin olduğu halda, insanda, donuzda, atda, itdə, adadovşanında izoleysindir. Deməli, insulin növ xüsusiyyətinə malikdir. İnsulin karbohidratların mübadiləsində iştirak edir. O adrenalinin əksinə təsir göstərir, yəni qanda şəkərin miqdarını azaldır. Heksokinazanın fəallığını artırır, qlükozanın qlikogenə çevrilməsini sürətləndirir. İnsulin piroüzüm turşusundan qlükozanın sintezini kataliz edən fermentlər sisteminin aktivliyini azaltmaqla, qlikonegenez prosesinə ləngidici təsir göstərir. Onun təsirindən peptidlərin sintezi artır, zülalların parçalanmasını ləngidir, qaraciyər hüceyrələrində karbohidratlardan lipidlərin sintez olunmasını sürətləndirir. İnsulin hüceyrə divarlarında osmotik təzyiqə təsir edərək Na + , K + ,PO 4 3- ionlarının, həmçinin qlükozanın hüceyrələrə daxil olmasını sürətləndirir. İnsulinin orqanizimdə yarımparçalanma dövrü 40 dəqiqədir. Onun toxumalarda parçalanmasında iki ferment iştirak edir. Əvvəlcə qlütation-insulin-transhid- rogenaza fermentinin təsiriilə A və B polipeptid zəncirləri bir-birindən ayrılır. Bu prosesdən sonra sərbəst hala keçən A və B polipeptid zəncirləri insulinaza fermentinin təsiri ilə hidroliz prosesinə uğrayır. adrenalin Qlikogen qlükoza insulin Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|