Qilayotga asosiy muammolari

Yillar 
Fond 
bozorining 
umumiy 
savdo 
hajmi 
Birjadagi 
savdo 
hajmi 
Bozor 
aktsiyalarini 
sotish hajmi 
Qimmatli 
qog'ozlar bozori 
ulushi % 
2009
749,6 
90 
659,6 
12,0 
2010
1681 
64,4 
1616,6 
3,8 
2011 
1603,4 
213,1 
1390,3 
13,3 
2012 
2093,5 
170,7 
1922,8 
8,2 
2013 
977,4 
93,2 
884,2 
9,5 
2014 
1327 
97,6 
1229,4 
7,4 
2015 
3508 
160,8 
3347,2 
4,6 
2016 
14460 
299,8 
14160,2 
2,1 
2017 
17340 
298,6 
17041,4 
1,7 
Manba: 
A.J.Xujamurodov 
(2018) 
O‘ZBEKISTONDA 
FOYDALANISH 
BOZORI 
INFRATURUKTURISINING RIVOJLANISHI TAHLLISI VA UNING BAHOLASH METODOLOGIYASI. 
ISJ Nazariy va amaliy fanlar, 05 (61): 168-176. 
Bugungi kunda, respublikamizda ushbu soha100ga yaqin huquqiy hujjatlar bilan 
tartibga solinib, ko‘plab cheklovlar o‘rnatilgan. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida 

---

Международный
научный
журнал
№
2
(100), 
часть
2
 
«
Научный импульс
»
сентябр
, 2022
690 
banklar fond bozorining faol ishtirokchisi hisoblanadi, ammo O’zbekiston Respublikasida 
banklarga boshqa sub'ektlarning aksiyalarini birlamchi bozorda xarid qilish taqiqlangan. 
Hozirgi kunda, davlat 605 ta aktsiyadorlik jamiyatlarining 85 foiz aktsiyalariga egalik qiladi
va faqat 105 ta kompaniya aktsiyalarining atigi 5 foizi fond bozorida sotilgan. 
Ushbu masala bo'yicha bozor tahlili shuni ko'rsatdiki, O'zbekiston fond bozorining 
yanada samarali rivojlanishiga to'sqinlik qilayotgan asosiy muammolarga quyidagilar kiradi: 
1.
Ushbu sohaga tegishli murakkab qonunlar va ularning ko’pligi. O‘rganish jarayonida 
qonun hujjatlarida, jumladan, qonunlar, hukumat va Prezident qarorlari, idoraviy 
hujjatlardan 50 dan ortiq hujjatlar aniqlandi. Kapital bozorining yagona kodeksini ishlab 
chiqish zarur, chunki iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar amaliyotida Kapital bozori kodeksi 
sohaning asosiy me’yoriy hujjati hisoblanadi. Yangilangan qonunchilik bazasi bozorni 
suiste'mol qilish holatlariga qarshi kurashda barchaga tushunarli bo'lgan samarali faoliyat 
qoidalari va funksiyalarini belgilashi kerak. 
2.
Bozorning barcha ishtirokchilari uchun axborot ochiqligini ta'minlaydigan mustaqil 
ro'yxatga oluvchilarning yo'qligi, kliring markazlarining yanada zamonaviy tizimi, 
shuningdek, etarli darajada rivojlangan infratuzilma va zarur axborot ta'minotining yetarli 
darajada emasligi. Ayni paytda O‘zbekiston fond birjasida emitentlar va ularning qimmatli 
qog‘ozlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar yetarli darajada aniq va yaxshi oshkor etilmagan. 
3.
Bozor manipulyatsiyasining katta miqdori. Mazmun shundan iboratki, bu 
manipulyatsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs foyda olish maqsadida qimmatli qog'ozlar 
bilan operatsiyalarni amalga oshirish orqali taklif bilan bir qatorda taklifni ham sun'iy 
ravishda hosil qiladi. O'zbekiston fond bozorida potentsial xorijiy va mahalliy investorlar 
nisbatan yuqori darajadagi firibgarlik bilan qaytarilmoqda. 
4.
O'zbekistonda aksiyadorlik aktivlari harakati bo'yicha amalga oshirilgan 
operatsiyalar uchun joriy soliqqa tortish. O‘zbekiston Respublikasining soliq qonunchiligida 
aksiyalarning nominal qiymatidan emas, balki bozor qiymati bo‘yicha soliq undirilishi 
ko‘zda tutilgan, shu sababli soliqlar pasaytirilayotgan davlatni afzal ko‘rayotgan 
investorlarning chiqib ketishi kuzatilmoqda.
5.
Derivativ bozorlarni tartibga soluvchi qonun hujjatlari ishlab chiqilmagan. Fyuchers 
bozori qimmatli qog'ozlar bozorining eng daromadli tarmoqlaridan biri hisoblanadi, chunki 
u eng likvidli hisoblanadi. Derivativlar fyuchers bozorida sotiladi: fyuchers va fyuchers 
bo'yicha optsionlar. Fyuchers valyutalar, indekslar, tovarlar, foiz stavkalari va fond bozori 
vositalari uchun mavjud. 
Yuqoridagilarning barchasidan kelib chiqqan holda, bu muammolarning barchasi 
hozirgi vaqtda xorijiy va mahalliy investorlar faolligini oshirishga, shu bilan birga, 
O‘zbekiston fond bozorining muvaffaqiyatli rivojlanishiga to‘siq bo‘lib xizmat qilmoqda. 
Qimmatli qog'ozlar bozorining faol rivojlanishi uchun aholining ishonch darajasini oshirish 
zarur, chunki qimmatli qog'ozlar bozorining barqarorligi bunga bog'liq.O‘zbekistonlik 
investorlarning ko‘pchilikning fond bozori taqdim etayotgan imkoniyatlarini to‘liq 

---

Международный
научный
журнал
№
2
(100),