360
22. Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadə, A l l a h ş ü-
k ü r H ü m m ə t o ğ l u (d.1949) – 1980-ci ildən Qafqaz Müsəl-
manları Ruhani İdarəsinin, 1990-cı ildən Qafqaz Xalqları Ali
Dini Şurasının sədridir. Azərbaycan Respublikasının «Şöhrət»,
«Şərəf» və «İstiqlal» ordenləri ilə təltif edilmişdir. – 39–40.
23. Çexiya, Ç e x i y a R e s p u b l i k a s ı – Mərkəzi
Avropada dövlət. Sahəsi 78,9 min km
2
, əhalisi 10,5 milyon
nəfərdir. İnzibati cəhətdən 7 vilayətə bölünür. Dövlət başçısı
prezident, qanunverici orqanı ikipalatalı (Senat və Deputatlar
Palatası) parlamentdir. 1993-cü ildən Çexoslovakiya Federasiya-
sının fəaliyyəti dayandırıldıqdan sonra Çexiya müstəqil dövlətdir.
Paytaxtı Praqa şəhəridir. – 41–61.
24. Vatslav Klaus (d.1941) – 2003–2013-cü illərdə Çexiya
Respublikasının Prezidenti olmuşdur. – 41–61.
25. Avropa İttifaqı (Aİ) – Avropa dövlətlərinin ən iri inte-
qrasiya birliyi. Aİ-yə 28 dövlət daxildir.
Aİ-nin yaradılması haqqında müqavilə 1993-cü ildə Maastrixt-
də imzalanmışdır. Aİ azadlıq, demokratiya, insan hüquqları və
azadlıqlarına hörmət, həmçinin hüququn aliliyi prinsiplərinə – üzv
dövlətlər üçün ümumi olan prinsiplərə əsaslanır.
Aİ Avropada iqtisadi inteqrasiyanın daha da inkişaf formasıdır.
İqtisadi və valyuta ittifaqı 1999-cu ildən fəaliyyətə başlamış və
vahid valyuta – avro dövriyyəyə buraxılmışdır. Aİ-nin üzvləri
yalnız Avropa dövlətləri ola bilər. Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq
Azərbaycan
Respublikasının
xarici
siyasətinin
əsas
istiqamətlərindəndir. – 43,46,47,48,53,59,61,118,119,130,136,137, 172,
175,177,182,183,188,189,193,197,198,209, 211,212,214,216,217, 220–
224,225,234,241.
26. Avropa parlamenti, A v r o p a r l a m e n t – Avropa
İttifaqının (Aİ) fövqəlmilli institutlarından biri. 1957-ci ildə Avropa
iqtisadi inteqrasiya təşkilatları çərçivəsində yaradılmışdır. Seçmək
və seçilmək hüququndan Aİ vətəndaşları istifadə edir. Deputat
mandatlarının ümumi sayı 751-dir. Plenar iclasları Strasburqda,
komissiyaların işi Brüsseldə keçirilir. Avroparlamentin bütün çağırış-
361
larında başlıca mövqe Avropa Xalq Partiyasına və Avropa Sosialist
Partiyasına məxsusdur. Avroparlament məcburi xarakter daşımayan
qərarlar verir, beynəlxalq problemlərin müzakirəsi zamanı öz səla-
hiyyətlərindən geniş istifadə edir, qəbul olunan qətnamələr məcburi
qüvvəyə malik deyildir. Avroparlament Azərbaycan Respublikasının
Milli Məclisi ilə əməkdaşlıq edir. – 47,60,95, 178,214,215–
219,234,278,313.
27. Avropa Şurası (AŞ) – Avropada hökumətlərarası təşki-
lat. 1949-cu ildə yaradılmışdır. Qərargahı Fransanın Strasburq
şəhərində yerləşir. AŞ-nın əsas məqsədi Avropada sülhü və
təhlükəsizliyi qorumaq, seçki sistemində çoxpartiyalılığa riayət
etmək, demokratiyanı və insan hüquqlarını müdafiə etmək,
möhkəmləndirmək, Avropa ölkələrinin mədəniyyətlərinin
yaxınlaşmasına çalışmaq və s. ibarətdir. AŞ-nın ali orqanları
Nazirlər Komitəsi, Məsləhət Assambleyası, Sahə Nazirliklərinin
Müşavirəsi və Katiblikdir. Azərbaycan 2001-ci ildən Avropa
Şurasının
üzvüdür.
–
47,53,59,95,
178,
186,189,190,212,278,313.
28. Avropa Şurasının Parlament Assambleyası (AŞPA) –
1949-cu ildə yaradılmışdır. AŞPA-ya 47 Avropa ölkəsi daxildir. – 47,
60,68.
29. Cənub qaz dəhlizi – Azərbaycanda hasil olunan enerji-
daşıyıcılarının Gürcüstan və Türkiyə vasitəsilə Qərb bazarlarına
nəqlini nəzərdə tutur. – 59,131,136,137,182,189,208, 211.
30. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası
(BMTTŞ) – BMT-nin daimi fəaliyyət göstərən mühüm orqanı.
BMT-nin Nizamnaməsinə görə, beynəlxalq sülhün və təhlükəsiz-
liyin qorunmasında əsas məsuliyyət daşıyır. 15 üzvü var: 5 daimi
(Çin, Fransa, Rusiya, Böyük Britaniya, ABŞ), 10 üzvü isə 2 il
müddətinə seçilir. Şuranın hər bir üzvü bir səsə malikdir. Prosedu-
ra məsələlərinə dair qərarlar Şuranın 9 üzvü səs verdikdə qəbul
olunmuş sayılır. – 60,95,178,190,213,226,237,266, 326.
362
31. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) – müasir dünyanın
ən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatı. Qərargahı Nyu-York şəhərindədir.
Əsas vəzifəsi beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaq və
möhkəmlətmək,
dövlətlər
arasında
əməkdaşlığı
inkişaf
etdirməkdir. BMT-nin Nizamnaməsi 1945-ci il iyulun 26-da San-
Fransisko konfransında 50 dövlətin nümayəndəsi tərəfindən imza-
lanıb və 1945-ci il oktyabrın 24-də qüvvəyə minib. Hazırda BMT-
yə 193 dövlət daxildir.
BMT-nin əsas orqanları Baş Məclis, Təhlükəsizlik Şurası,
İqtisadi və İctimai Şura, Qəyyumluq Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə
və Katiblikdir.
Azərbaycan Respublikası 1992-ci ildən BMT-nin üzvüdür.
Dövlətimizin apardığı uğurlu xarici siyasət nəticəsində Azər-
baycan 2011-ci ilin oktyabr ayında BMT-nin Təhlükəsizlik
Surasına qeyri-daimi üzv qəbul olunmuşdur. – 59,66,135,147,
182,183,189,231,275,279,313,325–326.
32. NATO (Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı) – hərbi-siyasi
ittifaq. 1949-cu il aprelin 4-də Vaşinqtonda ABŞ, Böyük Britaniya,
Fransa, Belçika, Niderland, Lüksemburq, Kanada, İtaliya,
Portuqaliya, Norveç, Danimarka, İslandiyanın imzaladıqları Şimali
Atlantika müqaviləsi əsasında yaradılmışdır. 1952-ci ildə
Yunanıstan və Türkiyə, 1955-ci ildə Almaniya Federativ
Respublikası, 1982-ci ildə İspaniya NATO-ya qoşulmuşlar. Varşava
Müqaviləsi Təşkilatı dağıldıqdan (1991) sonra əvvəllər sosialist
ölkələri düşərgəsinə daxil olmuş ölkələrin bir qismi NATO-ya üzv-
lüyə qəbul edilmiş, digər qismi isə ilkin mərhələ kimi, NATO-nun
«Sülh naminə tərəfdaşlıq» proqramına qoşulmuşlar. Ali orqanı NATO
Şurasının
sessiyasıdır.
Mənzil-qərargahı
Brüsseldədir.
–
60,190,324,345.
33. Avstriya, A v s t r i y a R e s p u b l i k a s ı – Mərkəzi
Avropada, Dunay hövzəsində dövlət. Sahəsi 83,8 min km
2
,
əhalisi 8,66 milyon nəfərdir. Dövlət başçısı prezident, qanun-
verici orqanı ikipalatalı parlamentdir. Paytaxtı Vyana şəhəridir. –
62.
Dostları ilə paylaş: |