Qоzоqbоy yO‘ldоshеv, vаlijоn qоdirоv, jаlоlbеk yO‘ldоshbеkоv

di. U yi gitning ishon chini qozongach, shunday yolg‘on xabarni 
yetkazadi: “Mehinbonu bilan Xusrav yarashdi. Xusrav uylan-

---

74
ish haqida og‘iz ochgan edi, Mehinbonu jiyanini unga berishga 
rozi bo‘ldi. Lekin Shirin bundan norozi bo‘lib, o‘zini-o‘zi o‘ldirdi. 
Chunki Farhod degan yigitni sevar ekan. Oxirida ham “Farhod! 
Farhod! deya jon berdi”.
Bu xunuk xabar Farhodning bag‘riga go‘yo o‘tkir pichoq 
urdi. Fig‘on tortib, o‘rnidan turmoqchi bo‘ldi, lekin holsizlanib 
yiqildi. Toshlar uzra talpinmoqqa – emaklashga tushdi, badani-
dagi suyaklar qisirlab, sinmoqqa tushdi, boshlarini toshlarga 
urib, yig‘ladi. Uning holiga hatto tog‘ bilan vodiy ham majnun-
vor yig‘ladi.
Shundan keyin Farhod bu o‘tkinchi dunyoning o‘zi bilan 
bog‘liq barcha jihatlari: – sahro, vodiy, tog‘, osmon, metin, te-
sha atrofidagi darrandalar-u parrandalar bilan vidolashdi, ular-
dan bergan azoblari uchun uzr so‘radi, hamdardlik, hamnafaslik 
qilganlari uchun ularga minnatdorchilik bildirdi. Umri tugab bo-
rayotganini fahm etib, yurtini, ota-onasi-yu yaqinlarini yod etdi:
Tugangan fahm etib umri baqosin,
Sovug‘ oh urdi yod aylab atosin.
Anosi ham ko‘zi oldig‘a keldi,
Ko‘zidin ikki qonlig‘ rud
1
ochildi.
Falak boshig‘a urdi bir katora
2
Ki, to ko‘ksiga – bo‘ldi ikki pora.
Dedi: 
–
“Ne hol erur, hayhot-hayhot,
Netar jonimni olsang, ey ajal, bot?!
O‘lardin burna
3
yuz o‘lmak nedur bu?!
Boshim yuz tig‘ ila bo‘lmak nedur bu?!
Kuyuk tang‘a yolin
4
urmoq ne erdi?!
Momug‘
5 
uzra choqin urmoq ne erdi?!
Bular fikri ichimdin urmayin bosh,
Boshim tufroq aro kirgay edi, kosh.
1
Rud – аriq, sоy; 
2
Kаtоrа – o‘tkir qilich; хаnjаr; 
3
Burnа – burun, ilgаri; 
4
Yolin – yolqin, 
аlаngа; 
5
Моmuq – chigitsiz pахtа, chigiti оlingаn pахtа.

---

75
Buzug‘luq, ey falak, ko‘rguzdung oxir!
Buzulg‘an xotirimni buzdung oxir!
Bu ne insof edi, ey soqiyi dahr,
O‘lar chog‘da qadah tutmoq to‘la zahr?!
O‘luk boshig‘a tig‘ urmoq ne ya’ni,
Bir-o‘q bas, bedarig‘ urmoq ne ya’ni?!
Chu bu sho‘robag‘a yetti nihoyat,
Dedi achchig‘-achig‘ yig‘lab bag‘oyat.
Ki: “Ey bodi sabo,tengri uchun qo‘p,
Yetib Chin-u Xito mulkiga yer o‘p!
Deman, xoqon qoshida bu o‘g‘uldin
Ki, g‘urbat ichra o‘lgan xasta quldin.
Quyundek sadqa qil avval o‘zungni,
Chu bo‘lding sadqa, mundoq de so‘zungni:
Kim, ul ovorai bexonumoning,
Bag‘ir xunobidin bir qatra qoning,
Itib, olamda hirmon
1
birla o‘ldi,
Yuzungni ko‘rmay armon birla o‘ldi.
Ne qonlar yuqti bag‘ridin yoshig‘a,
Ne ishlar tushdi gardundin boshig‘a.
Bo‘lub afsun-u makr-u hiylatangez,
Anga ne zulmlarkim qildi Parvez.
Agar tuzluk bila topsa hisobin,
Berur erdi ming andoqning javobin.
Va lekin egrilikni aylab oyin,
Yasab yuz nav’ yolg‘on, o‘ylakim chin.
1
Hirmоn – mаhrumlik, bеbаhrаlik.

---

76
Birovkim xilqatin qildi qazo rost,
Qilur bovar
1
, necha so‘z bo‘lsa norost.
Manga, ne deyki, ul kofir ne qildi,
Qazodin erdi qildi har ne qildi.
Budur komimki, Bahromi dilovar
Ki, bor erdi manga ul yor-u yovar
2
,
Cheriklar jam’ aylab bemadoro
3
,
Bu yon qilsa azimat oshkoro.
Qilichi to‘yg‘arib Xusravni jondin,
Tilasa begunah qonimni ondin!
Eshitgach shoh bu o‘tlug‘ fasona,
Agar boshidin ursa o‘t zabona,
Yamon ahvolima aylab yaqo chok,
O‘zin tufrog‘larg‘a ursa bebok,
Qo‘shub yig‘losa bu ovorasini,
Qayu ovora, bag‘ri porasini,
“Bo‘tam!” – deb goh bo‘zlab, goh o‘kursa,
Jafo toshin sinuq ko‘ksiga ursa,
Yer uzra tojini urmoqqa qo‘yma,
Tepib taxtini sindurmoqqa qo‘yma!
Degil mendinki: – Ey shohi jahongir,
Topilmas tengri taqdirig‘a tadbir.
Mening ishq ermish avvaldin sirishtim
4
,
Yana g‘urbatda o‘lmak sarnavishtim
5
,
1
Bоvаr qilmоq – ishоnmоq; 
2
Yovаr – yordаmchi, mаdаdkоr; 
3
Bеmadоrо – murоsаsiz, 
kеlishmаsdаn, tоrtinmаy; 
4
Sirisht – yarаtilish, tаbiаt, хulq; 
5
Sаrnаvisht – tаqdir, 
pеshоnаgа yozilgаn.

---

77
Ne haq yozganni ko‘rmay chora bormu?!
Davoyi bo‘lmayin ovora bormu?!
Bu ishga ollinga hukmi qazo ber,
Ne ish haqdin qazo bo‘lmish, rizo ber!
Meni gar umrdin charx etti navmid,
Jahon mulkida bo‘lsun shoh jovid.
Yiqilsa hujra, bo‘lsun qasr obod,
Qurusa sabza, bo‘lsun sarv ozod.
Anomg‘a bu xabardin tushsa oshub,
G‘amimdin xora uzra bo‘lsa sarko‘b
1
,
Jahong‘a o‘t solib g‘avg‘osi har yon,
Yetardek bo‘lsa vovaylosi har yon,
Bu vahshiyg‘a xitob etsa: “Qo‘zum” – deb,
Bu bekasni sog‘unsa: “Yolg‘uzum” – deb.
Aningdek bo‘lsa sho‘r-u iztirobi
Ki, bo‘lsa bartaraf burqa’
2
hijobi
3
Qilibon yod g‘amparvardasidin,
Yugursa – chiqsa to‘qquz pardasidin,
Debon: – Ey, rishtayi jonimg‘a payvand!
Uzorin aylasa parkand-parkand.
Sochidin bo‘lsa yulmoq birla mahjur
4
Ki, Chinda bo‘lsa mushk o‘rnida kofur.
Damimdin dud olib ketgaysen oxir,
Xaloyiqqa hijob etgaysen oxir!
1
Sаrko‘b – bоsh yanchuvchi, uruvchi; 
2
Burqа’ – yuzgа tutilаdigаn pаrdа, niqоb; 
3
Hijоb – pаrdа; 
4
Маhjur – hаjrdа qоlgаn, аyriliqdа qоlgаn.

---

78
Degaysen: – Ey, yuzung ruhum g‘izosi
1
,
Izing gardi ko‘zumning to‘tiyosi!
Manga bas erdi bu dardi g‘amandud, 
Ki, to tengri vujudum qildi mavjud,
Bukim sen behad erding orzumand
Ki, bo‘lg‘ay munising bir turfa farzand.
G‘amimdin bo‘lmading bir lahza dilxush,
Hamisha bor eding zoru mushavvash.
Gar atfol
2
etsa mayli sabza-vu bog‘,
Kichikdin erdi qismim dard ila dog‘.
Mening dardimg‘a qolib jismi zoring,
Mening dog‘imdin o‘rtanmak shioring. 
Tilab yoqut laxti xora
3
topting,
Tilab xurshid, otashpora
4
topting.
Ulug‘ bo‘lg‘on soyi bechora bo‘ldum,
Diyor-u mulkdin ovora bo‘ldum.
Manga ovoralig‘ to charx berdi, 
Firoqimdin ishing o‘rtanmak erdi.
Bas ermas erdi umre kuymaking bas,
Kuyub-kuyub, kul o‘ldung o‘ylakim xas.
Bu xusron
5
baski, chun g‘am rudi tuzdum,
Sirishkim selidin ka’bamni buzdum.
Bukim men – men, manga o‘lmak dag‘i hayf,
Ulus ahvolima kulmak dag‘i hayf.
1
G‘izо – оvqаt, оziq, yеgulik; 
2
Аtfоl – bоlаlаr; 
3
Lахti хоrа – qаttiq tоsh bo‘lаgi; 
4
Оtаsh- 
pоrа – оlоv pаrchаsi; 
5
Хusrоn – zаrаr, ziyon.

---

79
Sen ar
1
dardimdin o‘lsang ranjfarsoy,
Manga ul ranj-u g‘amdin voy-u yuz voy!
Meni rozilig‘ingdin qilma navmid,
Manga do‘zax o‘tini solma jovid…”